The ‘Senatusconsultum Claudianum’ and the Mysterious ‘Lex’ Concerning the Status of Children Born to Free Women Cohabiting with Slaves (G. 1,86

The starting point of this article is the relation between the provision of the SC Claudianum which turned the children born to a free woman by a slave into slaves, and the analogous regulation of the mysterious lex which Gaius mentions in § 86 of Book One of his Institutiones. The fact that almost the same provision appears in two different enactments has attracted the attention of many scholars. Some have concluded that the lex in question must have applied to Latins or peregrines, but not to Roman citizens. Others on the other hand ruled out the possibility of the Senatusconsultum containing a provision on children, since their status depended directly on the lex. I claim that both of the regulations which Gaius describes are authentic and both applied to Roman citizens. Notwithstanding obvious analogies, they were not identical. Not only did they address different social problems, but they also laid down different procedures for the acknowledgement of the slave status of the children. Once we have clarified the relation between these regulations, we are in a better position to understand both the way in which the SC Claudianum functioned as a whole, and its presumable aim. I devote the last part of my article to the latter problem. I argue against with the claim that the aim of the Senatusconsultum was to punish the women and hence to stop them from cohabiting with slaves. On the contrary, such liaisons were a familiar phenomenon in Roman society, as the epigraphical material shows, and they were accepted, providing they observed well-defined conditions and were under the control of the slave’s master. Te main aim of the SC Claudianum was to delineate the bounds within which the cohabitation of free women with slaveswas admissible.

Punktem wyjścia przedłożonego artykułu jest relacja pomiędzy postanowieniem SC Claudianum, nadającym status niewolników dzieciom wolnej kobiety, urodzonym ze związku z niewolnikiem, a podobnie brzmiącym postanowieniem tajemniczej ustawy, wzmiankowanej przez Gaiusa w § 86 pierwszej księgi Instytucji. Fakt powtórzenia niemal identycznego rozwiązania w dwóch różnych regulacjach wzbudził podejrzliwość badaczy. Część z nich uznała, że wspomniana przez Gajusa ustawa nie odnosiła się w ogóle do obywateli rzymskich, lecz do Latynów lub peregrynów. Inni z kolei wykluczyli, by wzmianka, dotycząca statusu dzieci, znajdowała się w senatusconsultum, skoro ich status wynikał wprost z ustawy. W artykule bronię tezy, że obie opisane przez Gaiusa regulacje są autentyczne i obie dotyczyły obywateli rzymskich. Mimo oczywistych podobieństw, nie są one bynajmniej identyczne. Każda z nich reagowała na nieco inny problem społeczny, zaś najważniejsza różnica dotyczyła procedury uznania dzieci za niewolników. Wyjaśnienie relacji pomiędzy dyskutowanymi regulacjami pozwala lepiej zrozumieć mechanizm funkcjonowania senatusconsultum jako całości, a także stawia w nowym świetle jego prawdopodobny cel. Temu ostatniemu zagadnieniu poświęcam ostatni paragraf moich rozważań.Polemizuję w nim z tezą, jakoby SC Claudianum zmierzało do wyrugowania z porządku społecznego związków między wolno-urodzonymi kobietami a niewolnikami. Przeciwnie, związki takie miały w porządku społecznym swoje uznane miejsce, jak pokazuje materiał epigraficzny, a nawet były dla niego korzystne, pod warunkiem, że funkcjonowały w ściśle określonych ramach i pod kontrolą właścicieli niewolników. Stworzenie akceptowalnych ram dla quasi-małżeństw między wolnymi kobietami a niewolnikami było podstawowym celem SC. Claudianum.