Lingwistyka kulturowa i kulturoznawcza. Od Humboldta do dyskursu

The combination of linguistics and cultural analysis leads back to Wilhelm von Humboldt’s concept of linguistic worldview. In it, a direct connection between thinking and speaking (in a particular ethnic or national language) is presupposed, thus implying the influence of languages on cultures. In contrast to this postulate of the unity of languages and cultures, discourse-sensitive linguistics shows the diversity of varieties within ethno- or national-language-demarcated cultures. Linguistics in cultural studies thus escapes the danger of hypostasis of languages and cultures and methodologically becomes an integrative linguistics in which systemic, pragma- and sociolinguistic methods can be incorporated. Discourse-sensitive cultural linguistics analyzes cultures according to thematic and, above all, institutional discourses (of politics, religion, law, economics, science, etc.) and examines language use down to the level of individual utterances and their linguistic microstructures within the framework of these discursive macro levels. Another type is perlocutionary discourses which almost exclusively aim at the effect of communicative actions: advertising, propaganda, scandalous discourses etc. Discourse types are shown by Russian examples, especially the Russian national hymn, the provocative performances of the group Pussy Riot as an example of scandalous discourses, and state patriotic education as an example of propaganda discourses.

Badania lingwistyczne, które stawiają sobie za cel analizę kulturową, odwołują się do koncepcji językowego obrazu świata Wilhelma von Humboldta. Koncepcja ta zakłada istnienie bezpośredniego związku między myśleniem a mówieniem (w danym języku etnicznym lub narodowym), co również implikuje wpływ języków na kultury. W przeciwieństwie do postulatu zakładającego jedność/homogeniczność języków i kultur lingwistyka zorientowana dyskursologicznie zwraca uwagę na fakt, że kultury i ich języki są zróżnicowane. W ten sposób lingwistyka kulturoznawcza chce uniknąć niebezpieczeństwa hipostazy języków i kultur, a jednocześnie staje się w ujęciu metodologicznym lingwistyką integrującą, która uwzględnia metody z zakresu analizy systemu języka, jak i z zakresu pragma- oraz socjolingwistyki. Lingwistyka kulturoznawcza zorientowano dyskursologicznie porządkuje kultury według dyskursów tematycznych, a także instytucjonalnych (dyskursy polityki, religii, prawa, ekonomii, nauki itp.) oraz bada użycie języka aż do poziomu wypowiedzi indywidualnych i ich językowych mikrostruktur przez pryzmat ich funkcji w dyskursie. Innym rodzajem są dyskursy perlokutacyjne, które niemal wyłącznie dążą do wywołania u odbiorcy określonego efektu: reklama, propaganda, dyskursy skandalu itp. Istotę wymienionych rodzajów dyskursu pokazano na przykładach pochodzących z rosyjskiego obszaru językowo-kulturowego, w szczególności na przykładzie hymnu narodowego Rosji, prowokacyjnych wystąpień grupy Pussy Riot, które uznajemy za przykład dyskursów skandalu, oraz państwowej edukacji patriotycznej uchodzącej za przykład dyskursów propagandowych.