Wybrane zagadnienia rewitalizacji i adaptacji do zmian klimatu tradycyjnej architektury wiejskiej

Artykuł jest próbą weryfikacji sposobu postrzegania architektury jako elementu statycznego w funkcji czasu, a w szerszym ujęciu - starzenia się architektury. Czas jako zmienna w architekturze i jego wpływu na bilans środowiskowy przedsięwzięcia jest problemem ogólnie znanym, tym niemniej bardzo rzadko poruszanym w kontekście architektury tradycyjnej. Historycznie czas był elementem „przeźroczystym” w ujęciu architektonicznym (nie dostrzegano jego wpływu, dopóki obiekt nie zestarzał się na tyle, że uległ awarii). Współcześnie czynnik czasu jest świadomie brany pod uwagę, jako element determinujący opłacalność i wykonalność inwestycji; inwestycję projektuje się na konkretny okres użytkowania traktując wymiar czasowy jako równoprawny z wymiarami przestrzennymi i symbolicznymi. Mając to na uwadze architekci i użytkownicy budynków świadomie traktują czas jako jeden z czynników determinujących i definiujących współczesną architekturę, będącą elementem przestrzeni antropogenicznej. Pozwala to podjąć próbę traktowania architektury jako elementu „elastycznego” względem dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości warunkowanej między innymi postępującymi zmianami klimatycznymi. Zdaniem autora istotne jest przeanalizowanie wpływu czasu na techniczne aspekty istniejącej architektury tradycyjnej, przy wznoszeniu której czynnik ten pierwotnie nie był uwzględniany. Architektura historyczna to architektura cenna pod wieloma względami, a do tego obłożona rygorem konserwacji zabytków, gdzie doprowadzenie do adekwatności pod względem wymagań energetycznych i klimaadaptacyjnych jest często bardzo skomplikowane; obecny stan rozchwiania klimatycznego, będącego konsekwencją postępujących zmian klimatu pokazuje zdaniem autora, że problem adaptacji tradycyjnej architektury wernakularnej do „nowej, cieplarnianej” rzeczywistości jest tematem ważnym, choć w nauce praktycznie nieporuszanym. Opisane w ramach studium przypadku działania z zakresu remontu i przebudowy historycznej, dziewiętnastowiecznej zabudowy mieszkaniowej pokazują zdaniem autora, że przy precyzyjnym i właściwym stosowaniu technik możliwe jest prowadzenie inwestycji w sposób wrażliwy na kwestie poszanowania dziedzictwa kulturowego i aspekty piękna w przestrzeni zurbanizowanej, jednocześnie w sposób adekwatny do współczesnych potrzeb z zakresu działań adaptacyjnych do zmian klimatycznych, uwzględniając przy tym cały cykl życia budynku w celu minimalizacji śladu węglowego inwestycji.

The article is an attempt to verify the perception of architecture as a static element as a function of time, and more broadly - the aging of architecture. Time as a variable in architecture and its impact on the environmental balance of the project is a generally known problem, but very rarely raised in the context of historical architecture.The article consciously addresses the aging of traditional architecture. Historically, time was an element "transparent" in architectural terms (its influence was not noticed until the object was so old that it failed). Nowadays, the time factor is consciously taken into account as an element determining the profitability and feasibility of an investment; the investment is designed for a specific period of use, treating the time dimension as equal to the spatial and symbolic dimensions. With this in mind, architects and building users consciously treat time as one of the determinants and defining factors of contemporary architecture that is an element of anthropogenic space. This is important because it allows for an attempt to treat architecture as a "flexible" element in relation to the dynamically changing reality conditioned, inter alia, by the progressing climate change. According to the author, it is important to analyze the influence of time on the technical aspects of the existing traditional architecture, in the construction of which this factor was originally not taken into account. Historical architecture is an architecture that is valuable in many respects, and is also subject to the rigor of monument conservation, where achieving adequacy in terms of energy and climate-adaptation requirements is often very complicated; According to the author, the current state of climatic instability resulting from progressive climate change shows that the problem of adapting traditional vernacular architecture to the "new, greenhouse" reality is an important topic, although practically unaffected by science.The activities in the field of renovation and historical reconstruction of the 19th-century housing described in the case study show, in the author's opinion, that with the precise and proper use of techniques, it is possible to conduct investments in a way that is sensitive to the issues of respecting cultural heritage and aspects of beauty in urbanized space, and at the same time in an adequate manner. to modern needs in the field of adaptation to climate change, taking into account the entire life cycle of the building in order to minimize the carbon footprint of the investment.