Reputacja jako źródło (społecznej) odpowiedzialności organizacji międzynarodowych

Prezentowany artykuł przedstawia zagadnienie, które w języku angielskim określane jest terminem accountability, a na polski tłumaczone jako „odpowiedzialność” lub „rozliczalność” organizacji międzynarodowych (OM). Najważniejszym założeniem niniejszego tekstu jest przeprowadzenie analizy pojęciowej (konceptualnej) specyficznego typu odpowiedzialności OM, jaką jest odpowiedzialność oparta na ich reputacji i klasyfikowana przez badaczy jako jeden z mechanizmów odpowiedzialności zakładającej udział (ang. participation) w ocenie działań organizacji tych podmiotów, których najbardziej dotyczą ich działania. Teoretycznym tłem dla przedstawionych w tekście rozważań są założenia społecznego konstruktywizmu podkreślające wagę znaczeń nadawanych poszczególnym pojęciom poprzez podmioty uczestniczące w interakcjach i uwydatniające proces podwójnej konstrukcji w relacji na linii podmiot–struktura. Teza artykułu zakłada, że reputacja OM determinuje sposób postrzegania na arenie międzynarodowej ich samych oraz klasyfikowania podejmowanych przez nie działań jako legitymizowane. Staje się tym samym jednym ze źródeł ich odpowiedzialności (ang. accountability). Poruszany w artykule problem wydaje się szczególnie istotny z dwóch powodów. Po pierwsze, zagadnienie odpowiedzialności jest związane ze współczesnymi wyzwaniami, przed jakimi stają OM, niejednokrotnie oskarżane o brak przejrzystości swoich działań, deficyt procedur demokratycznych etc. Po drugie, relacje międzynarodowe stały się tak skomplikowane, że nieustannie należy pytać o to, kto ponosi odpowiedzialność za niektóre działania m.in. w ramach Internet governance czy global private governance. Nie jest już także możliwe odnoszenie się do odpowiedzialności uczestników SM w kategoriach określanych przez termin responsibility sugerujący odpowiedzialność za naruszenie norm prawa międzynarodowego.

The article discusses the issue which in English is referred to as “accountability” (and translated into Polish as „odpowiedzialność” or „rozliczalność”) of international organizations (IO). The most important assumption of this paper is conducting a conceptual analysis of the specific type of IO accountability, which is the accountability based on their reputation and classified by researchers as one of the accountability mechanisms involving participation in the assessment of the activities of the organizations of the entities most affected by the organizations’ actions. The theoretical background for the considerations presented in the text constitute the assumptions of social constructivism emphasizing the importance of meanings given to particular concepts by entities participating in a series of interactions and highlighting the process of the double construction in the relation subject – structure. The thesis assumes that IO’s reputation determines how they are perceived internationally and in what way their actions are classified as legitimate. Thus, reputation becomes one of the sources of their accountability. The issue addressed in the article seems to be particularly important for two reasons. First of all, the issue of accountability is related to the contemporary challenges that IO face, as they are often accused of lack of transparency in their activities, deficit of democratic procedures, etc. Secondly, international relations have become so complicated that one should constantly ask the question who is accountable for some activities, including in the framework of “Internet governance” or “global private governance”. It is no longer possible to refer to the accountability of the actors of international relations in terms defined by the term “responsibility” suggesting the responsibility for violation of the norms of international law.