Zasoby i działalność jednostek służby medycyny pracy w Polsce: analiza obligatoryjnej sprawozdawczości za lata 2014–2018

WstępLiczbę lekarzy i jednostek służby medycyny pracy (SMP) w Polsce, a także realizowaną przez nich działalność profilaktyczno- orzeczniczą można ocenić na podstawie obowiązkowej sprawozdawczości medycznej.Materiał i metodyAnalizą objęto dane z lat 2014–2018 zawarte w formularzach statystycznych MZ-35 i MZ-35A. Dla potrzeb oceny zakresu sprawozdawczości z dziedziny medycyny pracy przeprowadzono online kwestionariuszowe badanie opinii ekspertów.WynikiW 2018 r. w Polsce było zarejestrowanych 6685 lekarzy SMP, 6005 jednostek podstawowych SMP oraz 20 wojewódzkich ośrodków medycyny pracy (WOMP). Widoczne jest zróżnicowanie terytorialne pod względem dostępu do świadczeń medycyny pracy. W Polsce na 1 lekarza SMP przypada średnio 3481 osób w wieku produkcyjnym (najmniej w województwie śląskim – 1566 osób, najwięcej w podlaskim – 7142). W latach 2014–2018 wykonywano rocznie średnio 5 223 000 badań profilaktycznych pracowników oraz 322 000 badań w związku z praktyczną nauką zawodu wśród uczniów, studentów, słuchaczy kwalifikacyjnych kursów zawodowych i uczestników studiów doktoranckich. W 2018 r. po raz pierwszy wykonano więcej badań wstępnych niż okresowych. Rocznie ok. 0,03% orzeczeń lekarskich o braku lub istnieniu przeciwwskazań zdrowotnych do pracy wydawanych w jednostkach podstawowych SMP jest kwestionowana pod względem formalnym przez pracowników lub pracodawców. W wyniku postępowania odwoławczego prowadzonego w WOMP-ach w 58% takich przypadków zmieniono pierwotną decyzję orzeczniczą. W ostatnich latach <60% lekarzy zobligowanych do sporządzania sprawozdań z działalności profilaktycznej spełniało ten coroczny obowiązek. Za główne przyczyny takiej sytuacji ankietowani eksperci uznali wprowadzenie sprawozdawczości elektronicznej, brak realnych konsekwencji za nieprzesłanie sprawozdania oraz niedostateczną wiedzę lekarzy.WnioskiNależy monitorować terytorialną dostępność badań profilaktycznych wykonywanych przez lekarzy SMP dla wszystkich zobligowanych do ich zapewnienia pracodawców oraz dla wszystkich pracowników, którzy mają obowiązek poddać się badaniom. Zakres przedmiotowy obligatoryjnej statystyki publicznej dotyczący działalności orzeczniczej medycyny pracy wymaga aktualizacji. Z uwagi na dużą stabilność rodzajów wydawanych orzeczeń powinien mieć zawężony zakres szczegółowości.

BackgroundThe number and activities of occupational medicine physicians and occupational health service (OHS) units can be determined on the basis of obligatory medical reporting.Material and MethodsThe paper covers an analysis of the MZ-35 and MZ-35A statistical forms dated 2014–2018. In order to assess the scope of medical reporting, an online questionnaire survey among occupational medicine experts was performed.Resultsthe scope of medical reporting, an online questionnaire survey among occupational medicine experts was performed. Results: There were 6685 occupational medicine physicians, 6005 basic OHS units and 20 regional occupational health centers (ROHC) registered in Poland in 2018. Certain regional differences in access to OHS can be noticed. On average, there were 3481 persons of productive age per 1 occupational medicine physician. On average, in 2014–2018, 5 223 000 prophylactic examinations of workers were performed annually, along with 322 000 examinations (also annually) related to the practical vocational training of pupils, students, participants in qualification vocational training and Ph.D. candidates. For the first time in history, in 2018 more preliminary than periodic examinations were performed. Every year, approximately 0.03% of the medical certificates regarding the existence or lack of medical contraindications to perform work, which are issued by basic OHS units, are being questioned by either employees or employers. In 58% of such cases, the initial decision was changed as a result of an appeal procedure in ROHC. The duty to submit an annual report regarding prophylactic praactivities has been obeyed by <60% of the obliged physicians in the recent 2 years. Among the most important reasons for such a situation, the implementation of online reporting, a lack of real consequences for not submitting the report, and a poor knowledge of said reporting among physicians were mentioned.ConclusionsIt is necessary to monitor, on the regional level, the availability of prophylactic care provided by OHS physicians, both for all employers obliged to provide such care and for all employees obliged to undergo medical examinations. The scope of obligatory public statistics reporting regarding OHS activities needs updates. Due to a relatively stable situation in relation to the types of issued certificates, it should be less detailed.