Rzeka Wisła w szkolnej edukacji geograficznej - fakty refleksje

Wisła nie jest jedynie najdłuższą rzeką w Polsce. Jest dobrem narodowym, co dostrzegali nasi przodkowie. Jest dziedzictwem przyrodniczym i kulturowym. W pracy przedstawiono wyniki badań na temat postrzegania Wisły przez licealistów uczących się w wybranych miastach nadwiślańskich: Krakowie, Sandomierzu, Warszawie, Toruniu, Grudziądzu i Gdańsku. Badania przeprowadzono w latach 2006-2007. Miały one aspekt zarówno ilościowy jak i jakościowy (zastosowano: sondaż diagnostyczny, dyferencjał semantyczny, schematy myślowe, mapy do uzupełnienia, eseje). Uzyskano w ich wyniku odpowiedzi na pytania: jaką rolę odgrywa Wisła w krajobrazie Polski, w tym - rodzinnego miasta? Czy uczniowie dostrzegają jej rolę ekologiczną i kulturową? Czy Wisła „lokalna” jest im znana i jaki mają do niej stosunek emocjonalny? Czy wiedzą przez które miasta i obszary Polski ona płynie? Skąd pochodzi uczniowska wiedza i na podstawie czego rodziły się odczucia dotyczą Wisły? Wyniki badań świadczą o tym, że Wisła jest najczęściej kojarzona z symbolem Polski. Na dalszych miejscach jest dla uczniów najdłuższą rzeką kraju, literą S na mapie Polski – jej znakiem rozpoznawczym, łącznikiem dziejów Polski („a dopóki płynie, Polska nie zaginie”). Większość badanych uważa, że spełnia ona ważną rolę w krajobrazie Polski, a w krajobrazie rodzinnego miasta jest jeszcze ważniejsza. Wisła „lokalna” jest najlepiej znana i doceniana przez uczniów z Krakowa. Także uczniowie z Sandomierza dostrzegają jej różnorakie walory. Najmniej znają „swoją Wisłę” uczniowie z Gdańska. Generalnie, uczniowie mają znaczne problemy z usytuowaniem Wisły na mapie Polski. Najwięcej kłopotów przysparza im poprawne zlokalizowanie źródeł Wisły, choć i ujście (ujścia) wielokrotnie jest błędnie zaznaczone. Większość z nich wie, że Wisła płynie przez Kraków, Warszawę (i oczywiście, w niektórych przypadkach - przez ich miasto). Często owa wiślana „litera S” zaznaczana była w sposób machinalny, bez namysłu i bez czytania treści mapy. Generalizując, większość badanych licealistów nie opanowała wiedzy na temat lokalizacji Wisły, a także podstawowej umiejętności korzystania z mapy Polski. Może zatem trzeba powrócić do dawnego sposobu „podróżowania - palcem po mapie” w tym wypadku - wzdłuż rzeki Wisły, która jest symbolem Polski - jej geografii i historii.

This paper presents the perception of the Vistula River by secondary school students from selected towns situated on the Vistula River. The study of the perception of this river, conducted in 2006-2007, looked, among other things, at the symbolism of the Vistula, its role in the nature and landscape of Poland and of their own town, as well as the course of the river flowing through Poland. It was ascertained that most students perceive the Vistula as a symbol of Poland and the longest river in Poland, but they do not notice its ecological role, and do not know where the Vistula flows (as is proved by mistakes on the maps that they drew). The results of the study determine the direction and topics of teaching geography.