Silurian retiolitids of the East European Platform

Late Llandovery to late Ludlow isolated retiolitid assemblages from deep boreholes drilled in the Polish part of the East European Platform are used to restore phylogeny of the group. The process of reduction of the network skeleton (reticulum and clathria), as well as reduction of the transverse rods and change of virgula position started in the Wenlock. All Ludlow retiolitids have a central virgula and reduced rhabdosomes. Colonies of the Gothograptus lineage with finite growth, related to reduction in the number of thecae, first appeared in the Late Wenlock and continued in the Ludlow. Their evolution leads either to development of finite rhabdosomes with few thecae (Holoretiolites) or to almost complete reduction of clathria and reticulum (Plectodinemagraptus gen. n. of the Plectograptus lineage). The latter homeomorph of the Ordovician abrograptid Dinemagraptus is the last known retiolitid of late Ludlow age (Cucullograptus hemiaversus /C. aversus Zone). The family Retiolitidae consists of five separate lineages. Sokolovograptus polonicus sp. n., Neogothograptus gen. n., Holoretiolites atrabecularis sp. n., Semiplectograptus urbaneki gen. et sp. n., Plectodinemagraptus gracilis gen. et sp. n. are proposed. S. polonicus from the Cyrtograptus murchisoni Zone has a strongly reduced rhabdosome.

Obfita fauna retiolitidowa została wyizolowana z rdzeni wiertniczych wenloku i ludlowu NE Polski oraz z bałtyckich głazów narzutowych. Analiza materiału w mikroskopie świetlnym i skaningowym pozwoliła prześledzić proces postępującego uproszczenia retikulowanego szkieletu. Polega on na redukcji retikuli i katrium, redukcji szkieletu tekalnego (transverse rods) oraz na zmianie położenia wirguli z bocznego na centralny. Obserwuje się zmniejszenie liczby tek w rabdozomach. Dowodem daleko posuniętej redukcji jest najmłodszy, napotkany, w zonie C. hemiaversus, najbardziej uproszczony rabdozom bez ścian lateralnych Pl. gracilis gen. et sp. n. Od górnego wenloku ma miejsce proces finalizacji wzrostu kolonii, połączony ze zmniejszaniem liczby tek. W skrajnym przypadku forma H. simplex o zakończonym wzroście liczy cztery teki. Położenie wirguli, obecność elementów szkieletu tekalnego, budowa klatrium oraz tendencja do finalizacji wzrostu rabdozomu, stanowią kryteria do podziału rodziny Retiolitidae na linie rozwojowe: Retiolites, Paraplectograptus, Sokolovograptus, Gothograptus i Plectograptus. Wysunięto hipotezę, iż przodkiem Paraplectograptus eiseli i Pseudoplectograptus praemacilentus był R. geinitzianus, o czym świadczy obecność beleczek szkieletu tekalnego. U najstarszego przedstawiciela linii Gothograptus, wenlockiego Eisenackograptus eisenacki, pochodzącego prawdopodobnie od linii Paraplectograptus, beleczki tekalne mają postać szczątkowa, zaś zanikają u pochodzących od niego gatunków rodzaju G. z górnego wenloku, u których wirgula włączona jest jeszcze do ściany wentralnej. Wirgula ma położenie centralne u ludlowkich gatunków zaliczonych do rodzaju Neogothograptus i Holoretiolites, a wywodzących się od G. Linia Sokolovograptus, jako jedyna wenlocka, charakteryzuje się centralnym położeniem wirguli. O jej pochodzeniu trudno przy obecnym stanie wiedzy spekulować. Być może od S. pochodzi linia Plectograptus znana z ludlowu. Formy pośrednie, nieobecne w badanym materiale, przypuszczalnie występowały w najwyższym wenloku. W linii Pl. prześledzić można kolejne etapy redukcji rabdozomu od Pl. wimani, Pl. macilentus przez Semiplectograptus urbaneki gen. et sp. n. aż do Plectodinemagraptus gracilis gen. et sp. n.