La questione del doppio ausiliare nelle grammatiche italiane per stranieri

In this article, we attempt to examine how the issue of double‑auxiliary verbs, that is, verbs that can be conjugated – in compound tenses – with both avere and essere as auxiliaries, are presented in Italian grammar books for foreign language learners. We will focus in particular on 1) verbs that can be both transitive and intransitive (e.g., ho cominciato un nuovo lavoro vs le vacanze sono cominciate); 2) verbs expressing atmospheric phenomenon (ha/è nevicato); 3) verbs of movement (e.g., sono volato a Roma vs ho volato diverse volte); 4) verbs that use two auxiliaries indifferently (e.g., ha/è assomigliato); and 5) verbs that change meaning depending on the auxiliary verb used in the compound tense (e.g., ho calzato gli sci vs è calzato a pennello). Our analysis is carried out on 19 grammar textbooks for Italian language referring to the CEFR, highlighting some weaknesses regarding the presentation of the rules for double‑auxiliary verbs, such as the total omission of this issue, a certain selectivity and/or disorder, as well as terminological inconsistencies. In our conclusions, we propose some solutions that may help to systematize the rules regarding double‑auxiliary verbs in Italian.

Celem artykułu jest analiza gramatyk języka włoskiego dla obcokrajowców pod względem reguł, jakie formułują w kwestii podwójnego czasownika posiłkowego (czasowników, które w czasach złożonych występują z oboma czasownikami posiłkowymi, avere i essere). Omówione zostaną przede wszystkim: 1) czasowniki, które mogą być użyte jako przechodnie i nieprzechodnie (np. ho cominciato un nuovo lavoro vs le vacanze sono cominciate); 2) czasowniki określające zjawiska atmosferyczne (np. ha/è nevicato); 3) czasowniki wyrażające ruch (np. sono volato a Roma vs ho volato diverse volte); 4) czasowniki, dla których wybór czasownika posiłkowego jest dowolny (np. ha/è assomigliato) lub 5) czasowniki, które zmieniają znaczenie w zależności od czasownika posiłkowego użytego w czasie złożonym (np. ho calzato gli sci vs è calzato a pennello). Analizie poddano 19 gramatyk języka włoskiego nawiązujących do ESOKJ, ukazując pewne ich mankamenty, np. brak reguł dotyczących danego zjawiska, wybiórcze i niesystematyczne omówienie problemu, brak precyzji terminologicznej. W konkluzjach zaproponowano kilka rozwiązań, które pomogą usystematyzować reguły dotyczące podwójnego czasownika posiłkowego w języku włoskim.