Wstęp: W artykule przedstawiono zamierzone użycie szkodliwych czynników biologicznych na podstawie Krajowego Rejestru Czynników Biologicznych (KRCB) według stanu na lipiec 2020 r. Materiał i metody: Krajowy Rejestr Czynników Biologicznych jest centralną bazą danych gromadzącą zgłoszenia celowego użycia w procesach pracy czynników biologicznych zaklasyfikowanych do grup zagrożenia 2–4. Wyniki: Zgłoszenia zamierzonego użycia czynników biologicznych otrzymano od 672 zakładów, w tym od 63% w celach diagnostycznych, 30% – naukowo-badawczych i 7% – przemysłowych. Najwięcej zgłoszeń przesłały kliniczno-diagnostyczne laboratoria przyszpitalne (34%), a następnie laboratoria diagnostyczne inne niż przyszpitalne (34%) oraz laboratoria działające w strukturach szkół wyższych i jednostek naukowo-badawczych (15%). Ogółem liczba narażonych pracowników wyniosła 7077 osób, w tym 88% kobiet i 12% mężczyzn. Czynniki z 2 i 3 grupy zagrożenia stosowało, odpowiednio, 98% i 16% zakładów. Najczęściej wykorzystywano bakterie Escherichia coli (z wyjątkiem szczepów niepatogennych), na które były narażone 4394 osoby (62%), Staphylococcus aureus – 4122 osoby (58%) i Pseudomonas aeruginosa, na które było narażonych 3726 osób (53%). Czynniki biologiczne uznane przez Międzynarodową Agencję Badań nad Nowotworami za rakotwórcze stosowano w 107 zakładach (16%), w tym wirusy [wirus zapalenia wątroby typu B (N = 25, 4%), wirus zapalenia wątroby typu C (N = 24, 4%), ludzki wirus nabytego niedoboru odporności typu 1 (N = 18, 3%), wirus Epsteina-Barr (N = 10, 1%), ludzkie wirusy papilloma (N = 5, 1%), ludzki wirus herpes typu 8 (N = 3, <1%), ludzki wirus limfotropowy komórek T typu 1 (N = 3, <1%)], bakterie [Helicobacter pylori (N = 18, 3%)] i pasożyt [Schistosoma haematobium (N = 1, <1%)]. Wnioski: Krajowy Rejestr Czynników Biologicznych jest unikatowym źródłem informacji o czynnikach biologicznych celowo stosowanych w zakładach pracy i stanowi ważne ogniwo w łańcuchu informacji o narażeniu zawodowym w Polsce. Med. Pr. 2021;72(2):131–143
Background: This work presents intentional use of harmful biological agents based on the National Register of Biological Agents (in Polish abbreviated as KRCB) as of July 2020. Material and Methods: Generally, KRCB is a central database gathering notifications of intentional use of biological agents classified as risk groups 2–4 at work. Results: Notifications were sent by 672 enterprises, including for diagnostic – 63%, research – 30% and industrial purposes – 7%. The largest number of notifications were sent by hospital-based diagnostic laboratories – 34%, laboratories other than hospital-based – 34%, and higher education and research units – 15%. In total, 7077 workers (88% women, 12% men) were exposed to biological agents intentionally used at work. The following bacteria were most frequently used: Escherichia coli (with the exception of non-pathogenic strains) – 4394 (62%) exposed workers, Staphylococcus aureus –4122 (58%), and Pseudomonas aeruginosa – 3726 (53%). Biological agents recognized by the International Agency for Research on Cancer as carcinogenic were used in 107 enterprises (16%), including the following viruses: hepatitis B virus (HBV) – 25 enterprises (4%), hepatitis C virus (HCV) – 24 (4%), human immunodeficiency virus type 1 (HIV-1) – 18 (3%), Epstein-Barr virus (EBV) – 10 (1%), human papilloma virus (HPV) – 5 (1%), human herpes virus type 8 (HHV-8) – 3 (<1%), human T-lymphotropic virus type 1 (HTLV-1) – 3 (<1%), as well as bacteria Helicobacter pylori – 18 (3%) and parasites Schistosoma haematobium – 1 (<1%). Conclusions: While KRCB is a unique source of information on biological agents intentionally used in workplaces, it also provides an important link in the chain of information on occupational exposure to harmful agents in Poland.
