Przegląd badań nad zdalną edukacją prowadzoną w polskiej szkole podczas pierwszej fali pandemii COVID-19 – o prymacie techniki i technologii nad refleksją pedagogiczną

Celem artykułu jest z jednej strony krytyczna integracja wiedzy uzyskanej w drodze badań nad edukacją zdalną (jej organizacją i realizacją), prowadzonych przez różne zespoły w pierwszej fali pandemii COVID-19; z drugiej zaś uchwycenie stanu teoretycznej i metodologicznej refleksji ujawniającej się w samych badawczych projektach poszczególnych zespołów.  W przeglądzie wykorzystano 9 badań ankietowych przeprowadzonych przez różne podmioty, wśród różnych i różnolicznych grup: nauczycieli, rodziców, uczniów i/lub dyrektorów, w okresie od kwiet-nia do czerwca 2020 roku. Analiza raportów ukierunkowana na integrację wiedzy płynącej z różnych badań, dotyczyła trzech wymiarów edukacji na odległość realizowanej za pomocą technologii informacyjno-komunikacyjnych: technicznego – związanego z dostępnością sprzętu koniecznego do realizacji edukacji przez Internet, kompetencyjnego – związanego z umiejętnościami cyfrowymi uczniów i nauczy-cieli oraz dydaktycznego – związanego z samą metodyką nauczania w środowisku cyfrowym. Pomimo licznych metodologicznych trudności w zestawianiu i porównywaniu danych z nich płynących, analiza ta pozwoliła – do pewnego stopnia – poznać obszar praktyki nauczycielskiej w świecie cyfrowym tzn.: ustalić fakty dotyczące przede wszystkim deficytów i zasobów technicznych i technologicznych oraz ich uruchamiania i przez to dostrzec zjawisko wysokiej mobilizacji zasobów ludzkich (indywidulanych i grupowych), rzeczowych, systemowych do realizacji zadania dotąd nieznanego i w niespotykanej skali; postawić kolejne pytania i hipotezy dla przyszłych badań.  Analiza krytyczna, zmierzająca do uchwycenia stanu refleksji teoretycznej i metodologicznej na temat kształcenia na odległość, koncentrowała się na sposobach formułowania pytań, kafeterii odpowiedzi oraz na pytaniach, które nie zostały zadane. Dostrzegalną słabością samych badań nad nauczyciel-skimi praktykami edukacyjnymi była koncentracja badaczy na wymiarze technicznym i technologicznym przy zaniedbaniu wymiaru pedagogicznego tych praktyk. Krytyczna analiza w tym zakresie prowadziła do hipotez i pytań na temat niejawnych założeń i schematów leżących u podłoża tak zaprojektowanych badań. Pozwoliła na sformułowanie rekomendacji do poszerzania pola badania dydaktyki edukacji zdal-nej ku wyraźniejszemu eksponowaniu istotnych komponentów nauczania i uczenia się w środowisku cyfrowym. 

The article aims to capture the state of knowledge on the introduction and implementation of remote education in Polish primary and secondary schools during the first wave of the COVID-19 pandemic. We have analyzed  9 surveys conducted by various entities, among diverse groups of varying sizes: teachers, parents, students, and/or principals, between April and June 2020. The analysis of available reports surveys three dimensions of remote education via ICT: technical - related to availability of equipment necessary for the implementation of education via the Internet, technological - related to the digital competence of students and teachers, and instructional - related to the methodology of teaching in the digital environment. The analysis of data available in the reports showed that the organization of online education was defined by emergency and the scale of the phenomenon exceeded systemic capacity, thereby transferring the burden onto the shoulders of the involved individuals: particular teachers, students, and their parents. Moreover, it was found that the availability of advanced technologies and rich features of particular applications did not automatically induce a stimulating, activating, and engaging learning environment that lead students and teachers to new roles. The review of the research also allowed to diagnose the foundations of theoretical and methodological reflection in the study of modern technologies in primary and secondary education in Poland. Similar surveys conducted in other countries suggest that the Polish predicament was not an exception on an international scale.