The region of Podkarpacie is a multiethnical, multicultural and multi-faith region situated in the south-east of Poland. It is a border region whose area overlaps with the Podkarpacie Province established in 1999. The contemporary, complex structure of the population of the region of Podkarpacie – shaped by the operation Vistula and the post-war resettlement of the residents from other regions of Poland, as well as labour migration from villages to cities – causes the formation of several directions in shaping the cultural landscape of the Podkarpacie countryside.
The first of them is the tendency to preserve ethnic architecture, which is not homogeneous. On the one hand, there is a well-organised operation of two municipal open-air museums in the region of Podkarpacie, i.e. the Museum of Folk Architecture in Sanok and the Museum of Folk Culture in Kolbuszowa, which professionally preserve and scientifically develop both tangible and intangible cultural heritage of the Polish countryside. The operation of private cultural parks (e.g. Museums of Lemko Culture in Zyndranowa and the Museum of Lemko Culture in Olchowiec) as well as mini open-air museums operating in municipalities (e.g. open-air museum “Zagroda” in Markowa, “Kresowa Osada” in Basznia Dolna, “Zagroda Pogórzańska” in Gwoźnica – Biographical Museum of Julian Przyboś in Gwoźnica, “Zagroda Chłopska” in Godowa, Chałupa nr 84” in Glinnik Zaborowski, “Zagroda Kowalska” in Krzeszów Górny) is quite different. Each of these mini open-air museums tries to preserve the folk culture of individual ethnic groups in a different way. On the one hand, their activity aims at exposing tangible culture and popularizing folklore of ethnic groups; on the other hand, at selling food products and crafts, commercial and restaurant activity. In each of the cases, the organisers' effort is tremendous, especially that external financing of these activities is occasional, and work necessary to make these facilities operate properly is mainly based on the effort of enthusiasts. The second tendency – completely opposite to the above mentioned trends – is the destruction of traditional buildings and replacing them with contemporary, styleless architecture occurring all over Poland. There are three types of causes that may be responsible for this state: blurring the tradition as a symbol of backwardness (e.g. Dolne Nadsanie and the fight of priest W. Gaj-Piotrowski), migration of countryside residents to cities and construction of new housing estates due to fear of disclosure of belonging to a specific ethnic group (e.g. Low Beskids, Przemyśl County, Lubaczów County), as well as introducing modernity at all costs (Bieszczady – Olgierd Łotoczka's fight for the “wild Bieszczady” in the Łopiennik Valley). All the above mentioned actions – both in the past and at present – contribute to the image of the countryside in Podkarpacie.
Podkarpacie jest wieloetnicznym, wielokulturowym i wielowyznaniowym regionem, położonym w południowo-wschodniej Polsce. Jest to region przygraniczny, którego obszar pokrywa się z utworzonym w 1999 roku województwem podkarpackim. Współczesna złożona struktura ludności Podkarpacia – ukształtowana akcją „Wisła” i powojennymi przesiedleniami mieszkańców z innych regionów Polski, a także migracją zarobkową ze wsi do miast – powoduje wykształcenie się kilku kierunków w kształtowaniu krajobrazu kulturowego podkarpackiej wsi.
Pierwszą z nich jest tendencja do zachowania budownictwa etnicznego, która nie jest jednorodna. Z jednej strony jest to dobrze zorganizowana działalność dwóch samorządowych skansenów na Podkarpaciu, tj. Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku i Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej, które profesjonalnie przechowują i naukowo opracowują dziedzictwo kulturowe polskiej wsi, zarówno materialne, jak i niematerialne. Odmienna jest działalność prywatnych parków kulturowych (np. Muzeum Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej i Muzeum Kultury Łemkowskiej w Olchowcu) oraz mini-skansenów na terenie gmin (Skansen Zagroda Muzeum Wsi Markowa, „Kresowa Osada” w Baszni Dolnej, „Zagroda Pogórzańska” w Gwoźnicy – Muzeum Biograficzne Juliana Przybosia w Gwoźnicy, „Zagroda Chłopska” w Godowej, „Chałupa nr 84” w Glinniku Zaborowskim, „Zagroda Kowalska” w Krzeszowie Górnym). Każdy z tych mini-skansenów inaczej stara się zachować kulturę ludową poszczególnych grup etnicznych. Z jednej strony działania te są ukierunkowane na eksponowanie kultury materialnej i upowszechnianie folkloru grupy etnicznej, zaś z drugiej – na sprzedaż produktów spożywczych i rzemiosła, działalność komercyjną i restauracyjną. W każdym z przypadków wysiłek organizatorów jest ogromny, tym bardziej że dofinansowanie zewnętrzne tych działań jest okazjonalne, a praca oparta jest głównie o wysiłek pasjonatów.
Drugą tendencją – zupełnie przeciwstawną do powyższych trendów – jest niszczenie zabudowy tradycyjnej i zastępowanie jej budownictwem nowoczesnym i bezstylowym, występującym w całej Polsce. Zarysowują się tu trzy rodzaje przyczyn: zacieranie tradycji jako symbolu zacofania (np. Dolne Nadsanie i walka ks. W. Gaj-Piotrowskiego), ucieczka mieszkańców wsi do miast i budowanie nowych osiedli, wynikające z obaw nieujawnianie przynależności do konkretnej grupy etnicznej (np. Beskid Niski, powiat przemyski, lubaczowski) i wprowadzanie nowoczesności za wszelką cenę (Bieszczady – walka Olgierda Łotoczki o „dzikie Bieszczady” w Dolinie Łopiennika). Wszystkie powyższe działania – tak w przeszłości, jak i obecnie – składają się na obraz podkarpackiej wsi.
