Znaczenie czynników behawioralnych w zarządzaniu kryzysowym

Wydarzenia ostatnich dwóch lat wskazują, że w zarządzaniu kryzysowym nie można pomijać czynników behawioralnych. Analiza reakcji społecznych prowadzi do stwierdzenia, że są one dalekie od standardowego, racjonalnego zachowania w warunkach wyjątkowych, takich jak: pandemia, kryzys migracyjny czy zagrożenie konfliktem zbrojnym. Skuteczna polityka gospodarcza oraz finansowa państwa powinna opierać się na predykcji powiązanej z zachowaniami stadnymi oraz teorii impulsu (szturchnięcia) wprowadzonej przez Thalera i Sunsteina w 2017 r. Ich zdaniem założenia ekonomii behawioralnej mogą zostać z powodzeniem wykorzystane w kształtowaniu polityki publicznej za pomocą odpowiednich narzędzi (uproszczeń, opcji domyślnych, ramowania, przybliżania konsekwencji, projektowania czy odwołania do norm społecznych). Celem niniejszego artykułu jest przegląd narzędzi ekonomii behawioralnej znajdujących zastosowanie w sytuacji zagrożenia nadzwyczajnym, nieoczekiwanym i wielkoskalowym kryzysem. Przedstawione w toku rozważań przykłady dotyczą wykorzystania innowacji behawioralnych i zachowań stadnych w różnym kontekście, przez władze państw z różnych stron świata. Niniejszy przegląd może stanowić inspirację do wprowadzenia nowych rozwiązań, uwzględniających teorię impulsu oraz zachowań stadnych i altruistycznych jednostek. W artykule wykorzystano ustalenia z zakresu ekonomii behawioralnej (teoria perspektywy oraz teoria impulsu) i ekonomii daru oraz doniesienia medialne na temat metod walki i niwelowania negatywnych skutków kryzysów w systemie opieki zdrowotnej czy przymusowej migracji w różnych krajach, także o odmiennych uwarunkowaniach kulturowych. W toku rozważań dokonano przeglądu tych metod oraz leżących u ich podstaw mechanizmów ekonomii behawioralnej wraz z pozytywnymi efektami ich zastosowania, dowodzącymi tym samym ich skuteczności.

The recent events of the past two years indicate that effective crisis management cannot ignore behavioural factors. When analysing social reactions, it becomes clear that they are far from standard, rational behaviour in exceptional conditions such as a pandemic, a migration crisis, or the threat of an armed conflict. Effective economic and financial policies of a state should be based on predictions related to herd behaviour and the theory of nudge introduced by R. Thaler and C. R. Sunstein in 2017. According to this theory, the assumptions of behavioural economics can be utilised successfully in shaping public policies with appropriate tools (simplifications, default options, framing, approximation of consequences, design, or reference to social norms). The aim of this article is to review the use of behavioural economics tools in situations of extraordinary, unexpected, and large-scale crises. Examples of the use of behavioural innovations and herd behaviour in different contexts by the authorities from various parts of the world are presented. This review can serve as an inspiration for implementing new solutions based on the theory of nudges, herd behaviour, and the behaviour of altruistic individuals. The article uses theories from the field of behavioural economics (the prospect theory, nudge theory) and gift economy as well as media reports on methods to combat and mitigate the negative effects of crises in the healthcare system and forced migration in different countries, including those with different cultural backgrounds. This article provides an overview of such methods and presents the mechanisms of behavioural economics that underlie them, along with the positive effects of using these methods, thereby demonstrating their effectiveness.