Shell morphology and structure in Lingulipora Girty

The Devonian Lingulipora Girty is the only genus among the Recent and fossil Lingulidae with a punctate shell; its shell structure, however, has been very poorly known. Micro-ornamentation and internal structure of the shell as well as the structure of its endopuncta are here studied on specimens isolated chemically from various horizons of the Upper Devonian. The material includes specimens with strong radial ornamentation in the form of sharp ridges as well as specimens with strong concentric ornamentation. The internal structure of both the valves was examined. The endopuncta are in the form of simple cylindrical canals 4 to 15 µm in diameter, distally covered by canopy 1.5 to 2.6 µm thick. Canopy is perforated by one opening, usually 1 to 2 µm in diameter but sporadically wider. The hypothetical function of caeca in Lingulipora is discussed in comparison to those in living and fossil Brachiopoda.

W pracy przedstawiono rezultaty badań lingulipor z franu i dolnego famenu Gór Świętokrzyskich i regionu krakowskiego. Materiały otrzymano z prób konodontowych rozpuszczonych w kwasie octowym. Uzyskane tą drogą fosforanowe skorupki są fragmentaryczne i nie nadają się do badań taksonomicznych, stanowią jednak niezwykle cenny material do badań ornamentacji, budowy wewnętrznej i mikrostruktury muszli, tym bardziej, że aspekty te nie były dotąd zupełnie badane. Badania mikroornamentacji wykazały, że skorupki najczęściej ornamentowane są silnie wyrażonymi, charakterystycznymi, radialnymi, ostrymi grzbiecikami (pl. 11: 1—3; pl. 12: 1). Te radialne elementy mikroornamentacji rozmieszczone są zwykle co 3—10 µm; średnio w 1 mm mieści się ok. 140 grzbiecików. Tego rodzaju radialna ornamentacja najlepiej rozwinięta jest w sektorze środkowym skorupki (pl. 11: 3). Ku bokom skorupki radialne grzbieciki stopniowo zanikają, tak że części marginalne skorupki są jedynie ornamentowane koncentrycznymi wałeczkami (pl. 11: 4—5). Inny typ ornamentacji wykazują okazy z najniższego famenu Dębnika, u których radialne grzbieciki nie występują zupełnie. Powierzchnia skorupek ornamentowana jest jedynie silnymi koncentrycznymi wałeczkami i brodawkowatymi nabrzmieniami, na których usytuowane są ujścia porów (pl. 12: 5). Budowa wewnętrzna skorupek ramieniowych lingulipor pochodzących z różnych poziomów franu i famenu nie wykazuje większych różnic (pl. 12: 3—4). Natomiast skorupki nóżkowe wykazują zmienne wykształcenie rowka na nóżkę (pedicle groove), który może być zagłębiony w dno skorupki (pl. 13: 2; pl. 14: 1—3) lub wykształcony w formie platformy uniesionej nad dno skorupki a czasami nawet podpartej po bokach dwiema listwami (p. 13: 1, 3—4). Skorupki lingulipor przebite są licznymi (do 500 na 1 mm²) prostymi kanalikami (porami) o średnicy najczęściej 8—12 µm (pl. 14: 4—5). W części dystalnej pory przykryte są przez zewnętrzną, ornamentowaną warstewkę muszli o grubości 1,5—2,6 µm stanowiącą „canopy” (pl. 15: 2, 4; pl. 16: 1, 3, 5). „Canopy” przebita jest centralnie jednym okrągławym lub eliptycznym otworkiem mierzącym najczęściej 1—2 µm (pl. 16: 2—5) a dochodzącym na niektórych okazach z famenu Dębnika do 7 µm średnicy. Chociaż endopory lingulipor różnią się w szczegółach budowy od endoporów u niektórych Articulata (Spiriferida, Terebratulida), to nie można wykluczyć, że wypustki płaszcza mieszczące się w tych porach (caeca) mogły pełnić anaogiczne funkcje. Tak więc komórki caecum lingulipor, podobnie jak u współczesnych terebratul, mogły służyć do magazynowania substancji, które następnie, w razie okresowego wzrostu zapotrzebowania na nie, mogły być ponownie użyte do celów metabolicznych. Jeżeli jednak ujścia porów u lingulipor, w przeciwieństwie do porów u współczesnych terebratul, nie były przykryte periostrakum, a komunikowały się swobodnie ze środowiskiem zewnętrznym, wówczas caeca mogły pełnić funkcje wydalnicze lub wydzielnicze. Mogły one, na przykład wydzielać śluzowatą substancję wzmacniającą ścianki nor, które zapewne lingulipory drążyły w osadach dennych, analogicznie jak współcześni reprezentanci tej grupy ramienionogów. Praca była finansowana przez Polską Akademię Nauk w ramach problemu CPBP 04.03.