Neolityczne narzędzia z metabazytów typu Jizerské hory (Masyw Czeski) na obszarze Polski

W artykule przedstawiono wyniki badań surowców skalnych neolitycznych narzędzi kamiennych, pochodzących z sześciu stanowisk archeologicznych zlokalizowanych na obszarze Polski, należących do kultury ceramiki wstęgowej rytej. Przeprowadzono analizy petrograficzne surowców na mikroskopie polaryzacyjnym oraz badania mineralogiczne na mikroskopie elektronowym (SEM) z mikrosondą energetyczną (EDS) oraz na dyfraktometrze (XRD). Na podstawie porównania uzyskanych wyników z danymi literaturowymi, z dużym prawdopodobieństwem można stwierdzić, że badane surowce narzędzi wykazują największą zbieżność cech z metabazytami typu Jizerské hory, których neolityczne kopalnie odkryto na początku XXI w. w okolicach Tanvaldu (Masyw Czeski). Na tę proweniencję wskazuje również podobieństwo form narzędzi ze stanowisk archeologicznych do form występujących na obszarze neolitycznych kopalń, a także ich wiek. Przeprowadzone badania po raz pierwszy potwierdzają import narzędzi z metabazytów typu Jizerské hory na obszar Kujaw, Małopolski i Pomorza.

The paper presents the results of rock material analysis of Neolithic stone tools from six archaeological sites located in the territory of Poland, which belong to the Linear Band Pottery Culture. The materials underwent a petrographic analysis on the polarising microscope and a mineralogical analysis on the electron microscope (SEM) with energetic microprobe (EDS). A diffractometer (XRD) was also used. As a result of comparative analysis of the results with literature data, it can be concluded with a high probability that the materials show the greatest similarity to the Jizerské hory-type metabasites mined in Neolithic mines discovered at the beginning of the 21st century near Tanvald (Bohemian Massif). This provenance is also indicated by both the similarity of the tools from archaeological sites to those found in the Neolithic mines, and their age. The research confirms for the first time that tools made of Jizerské hory-type metabasites were imported to the territory of Kujawy, Małopolska and Pomerania.