Diageneza kredy jeziornej i gytii w osadach holoceńskich północno-zachodniej Polski

W artykule przedstawiono procesy diagenetyczne zachodzące w kredzie jeziornej i gytii z osadów holoceńskich północno-zachodniej Polski. Analizom poddano próbki pochodzące ze stanowisk Tarda (Pojezierze Iławskie) oraz Suliszewo (Pojezierze Choszczeńskie). Do oznaczenia składu mineralnego, oprócz metod klasycznych (analiza derywatograficzna), zastosowano nowoczesne metody badawcze. Wykorzystano między innymi analizę chemiczną w mikroobszarze (mikrosonda elektronowa), obserwacje przy pomocy mikroskopu elektronowego oraz analizę rentgenostrukturalną. W kredzie jeziornej i gytii rozpoznano efekty procesów należących do wczesnego stadium diagenezy (eodiagenezy), głównie rozpuszczania minerałów węglanowych, pirytu i kwarcu. Znaczącą rolę odegrała także pirytyzacja oraz tworzenie się wczesnych cementów węglanowych. Stwierdzono, że w badanych osadach kompakcja zachodziła tylko na niewielką skalę. Ponadto odtworzono kolejność procesów diagenetycznych. Najwcześniejszym procesem diagenetycznym w badanej kredzie jeziornej i gytii było tworzenie się cementu mikrytowego oraz pirytyzacja. W dalszej kolejności osady były poddawane procesom rozpuszczania. Dopiero potem nastąpiła kompakcja. Po odwodnieniu próbek i ich osuszeniu z wód porowych wykrystalizował gips i halit.

The aim of this paper is to present the diagenetic processes occurring within lacustrine chalk and ooze in Holocene deposits from northwestern Poland. The analysed samples came from the Tarda (Iława Lake District) and Suliszewo (Choszczno Lake District) sites. For the purpose of mineral composition determination, both modern and classic (thermal analysis) research methods were applied. Composition analysis on a microprobe (Scanning Electron Microscopy) and X-ray structural analysis (Powder X-ray Diffraction) were used. Effects of early diagenesis processes (eodiagenesis) are observed in these sediments. The most important diagenetic processes include dissolution of carbonate minerals, pyrite and quartz. An important role was also played by pyritization and formation of early carbonate cements. Compaction occurred only on a small scale. Moreover, the sequence of the diagenetic processes was reconstructed. The earliest diagenetic process that occurred within the lacustrine chalk and ooze was the formation of micritic cement and pyritization. Successively, the whole sediment was undergoing dissolution processes, followed by compaction. After dehydration and drying of the samples, gypsum and halite crystallized from the pore waters.