The city of Nola in Campania (Italy) in Stanisław Kostka Potocki’s manuscripts

In 1786, Stanisław Kostka Potocki and Izabela [Elżbieta] Lubomirska stayed in the Kingdom of Naples, where Potocki conducted archaeological excavations in the town of Nola. This city, which in the past lied under the jurisdiction of Władysław IV Vasa, in the 18th century was well known to the inhabitants of the Polish-Lithuanian Commonwealth not only from historical sources, but also as the destination of increasing number of expeditions in search of valuable Attic vases. Stanisław Kostka Potocki travelled to Nola from Naples. The short journey and first impressions of both the landscape and the ruins noticed on the site were described in accordance with the contemporary travel literature convention in his - unfinished - handwritten travel journal Voyage de Nola. Potocki's disappointment with the view of the modern city of Nola, which has only retained some of its former glory, is comparable to the experience of other European aristocrats visiting Italian cities at the time, including Anna Potocka, Stanisław Kostka's daughter-in-law. The article presents the importance of Nola as an archaeological site in the period in question, and, above all, outlines the background of Potocki's visit and the factors that made up his complex assessment of the city.

W 1786 roku Stanisław Kostka Potocki wraz z Izabelą [Elżbietą] Lubomirską przebywali w Królestwie Neapolu, gdzie Potocki prowadził wykopaliska archeologiczne w miejscowości Nola. Miasto to, w przeszłości podlegające jurysdykcji Władysława IV Wazy, w XVIII wieku było dobrze znane mieszkańcom Rzeczpospolitej nie tylko z historycznych przekazów, lecz także jako cel coraz liczniejszych wypraw, w ramach których poszukiwano cennych attyckich waz. Stanisław Kostka Potocki do Noli wyruszył z Neapolu. Niedługą podróż oraz pierwsze wrażenia dotyczące zarówno krajobrazu, jak i dostrzeżonych na miejscu ruin, opisywał zgodnie z ówczesną konwencją literatury podróżniczej w swoim – niedokończonym – rękopiśmiennym dzienniku podróży Voyage de Nola. Rozczarowanie Potockiego widokiem współczesnego miasta Nola, które zachowało jedynie część dawnej świetności, porównywalne jest z doświadczeniem innych europejskich arystokratów odwiedzających wówczas włoskie miasta, w tym Anny Potockiej, synowej Stanisława Kostki. Artykuł przedstawia znaczenie Noli jako stanowiska archeologicznego w omawianym okresie, a przede wszystkim rysuje tło wizyty Potockiego oraz czynniki, które składały się na jego złożoną ocenę tego miasta.