Ritu paganorum vivere. O przyczynach buntów przeciwko chrystianizacji Węgier

Artykuł przedstawia dotychczasowe poglądy badaczy na kwestię przyczyn wybuchu buntów pogańskich na Węgrzech (ok. 997, 1046, 1060/1061). Miały być one niezwiązane bezpośrednio z religią, a skupione na próbie odzyskania władzy przez dawnych naczelników plemiennych lub na chęci zrzucenia nowych obciążeń materialnych przez społeczeństwo. Autorka wykazuje, że propozycje te były niezadowalające i sprzeczne z wymową źródeł, wobec czego proponuje szersze spojrzenie na zagadnienie. Chrystianizacja rozpoczęta przez Stefana I Świętego (997–1038) i kontynuowana przez jego następców cechowała się znaczną gorliwością i przymusem, połączona była również z przemocą sankcjonowaną przez nowe prawa. Nakazy oraz zakazy wynikały z religijnej postawy panującego i napotykały opór o podobnym charakterze. Zbyt wąskie jest postrzeganie religii tylko jako doktryny i światopoglądu, które wobec nieznacznej ewangelizacji (brak kadry, trudności językowe) nie mogły stanowić kwestii spornych. Istotę religii konfrontowanej z chrześcijaństwem upatrywać należy w rytuałach oraz sankcjonowanym sakralnie porządku społecznym i władzy.

The article presents views of researchers on the issue of the causes of the outbreak of pagan rebellions in Hungary (c. 997, 1046, 1060/1061). They were supposedly not related to religion directly, but focused on the attempts of former tribal chieftains to regain power, or on the desire of the population to shed recently introduced material burdens. The author shows that these proposals were unsatisfactory and contradictory to the sources, and therefore proposes a broader view of the issue. The Christianization, initiated by King Saint Stephen (997–1038), and continued by his successors was characterized by great zeal and coercion, combined with violence sanctioned by new laws. Rules and prohibitions resulted from the religious attitude of the ruler and were met with resistance of a similar nature. It is too narrow a perspective to perceive religion just as a doctrine and a worldview, which, in view of the scarce evangelization (lack of personnel, language difficulties), could not have been a matter of conflict. The essence of religion confronted with Christianity should be sought in the rituals and the sacredly sanctioned social order and power.