Układy dworsko-folwarczne w ich kształcie w 2. połowie XIX i z początku XX wieku w krajobrazie współczesnego miasta

In Upper Silesia, many small stately homes developed in the period from the seventeenth to the early twentieth century. These small manor houses usually consisted of two parts: a dwelling house and a farm, and generally were established in suburban areas. Permanent component of this type of manors was verdure. Most of such buildings did not survive to this day, and even those that managed to survive either fell into disrepair or underwent many reconstructions. The article aims to present the issue of the small residences of the nobility of Upper Silesia, which now are located within administrative areas of present cities, discussing problems of transformation of these small mansions and their contemporary state of preservation. The study is based mainly on verification of their compositional systems, characteristics of the immediate surroundings and architecture, as well as accompanying verdure.

Na Górnym Śląsku, w okresie od XVII do początków XX wieku, licznie rozwinęły się drobne siedziby szlacheckie. Zespoły te, zazwyczaj złożone z części dworskiej (o funkcji mieszkalnej) oraz gospodarczej, na ogół powstawały na terenach podmiejskich. Stałym komponentem tego typu założeń była zieleń. Obecnie wiele z nich nie zachowało się, natomiast te, które przetrwały, w większości znajdują się w stanie ruiny lub są mocno przebudowane. Artykuł ma na celu przedstawienie zagadnienia dotyczącego niewielkich siedzib szlachty górnośląskiej, które obecnie znajdują się na obszarach administracyjnych współczesnych miast. Przedstawiona została problematyka przemian tych układów oraz współczesny stan zachowania. W dużej mierze badania oparte są na prześledzeniu ich układów kompozycyjnych, charakterystyki najbliższego otoczenia i architektury, a także zieleni towarzyszącej.