Studenci w dobie „Solidarności” (1980–1981). Wizja reformy uniwersytetów w Polsce w świetle materiałów łódzkiego strajku studenckiego

Podjęty temat chronologicznie i problemowo nawiązuje do dziejów Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”. W latach 1980–1981 ruch społeczny „Solidarność” spowodował w Polsce fundamentalne zmiany. Te niezwykle dynamiczne przemiany dotyczyły także środowiska studenckiego. Studenci zaczęli wypowiadać się na temat kondycji państwa polskiego i kierunków jej naprawy. Szczególnie szeroka koncepcja reform powstała podczas strajku studenckiego w Łodzi. Protest rozpoczął się 21 stycznia i trwał do 18 lutego 1981 roku. Ten długotrwały strajk o charakterze okupacyjnym był okresem wyjątkowo dużej aktywności młodzieży akademickiej w sferze programowej (postulaty, hasła na plakatach, opinie wymieniane w dyskusjach). Z czasem starannie wyselekcjonowane postulaty stały się przedmiotem negocjacji z komisją reprezentującą rząd Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Z przedstawionych żądań i dyskusji na ich temat wyłania się studencka wizja uczelni (szkolnictwa wyższego) jako instytucji autonomicznej, której kierunki funkcjonowania miały być ustalane wspólnie przez poszczególne elementy środowiska akademickiego (profesorów, młodszych naukowców, studentów). Uniwersytety uzyskały autonomię organizacyjną, dydaktyczną i finansową. Natomiast studenci zyskali znaczną swobodę w kształtowaniu własnej ścieżki dydaktycznej (duża elastyczność w doborze zajęć, dostosowanie seminariów i kursów specjalistycznych do zainteresowań, usunięcie tzw. zajęć ideologicznych). Oprócz tego młodzież akademicka wykazała chęć korzystania ze swobody działania w niezależnej organizacji. Ponadto zakładano, że zreformowany uniwersytet będzie funkcjonował w sposób wolny i nieskrępowany – bez presji ze strony milicji i tajnych służb oraz bez ograniczeń spowodowanych przez cenzurę. Na tej podstawie można powiedzieć, że studenci polscy w latach 1980–1981 stworzyli poważny program reformy uniwersytetów i naprawy Polski.

The discussed topic refers in a chronological and problematic way the history of the Independent Self-Governing Trade Union “Solidarity”. In in the years 1980–1981, the social movement “Solidarity” caused fundamental changes in Poland. These highly dynamic transformations involved the Polish student community too. Students began to express their reflections on the condition of Poland and directions for repair. Especially wide conception for the reform was created during student strike in Lodz. The protest began on 21 January and lasted until 18 February 1981. This long-lasting sit-in protest was a period of especially high activity of academic youth in the program sphere (postulates, slogans on posters, opinions shared in discussions). Over time, selected postulates became the subject of negotiations with the commission representing the government of Polish People’s Republic. From the presented demands and the discussions about them emerges the students’ vision of the university (higher education) as an autonomous institution, whose directions of functioning were to be decided collectively by individual elements of the academic community (professors, younger researchers, students). Universities attained organizational, didactical and financial autonomy, whereas the students were given a lot of freedom in shaping their own educational path (plenty of flexibility in choosing courses, adjusting the seminars and specialized classes to their interests, removal of so-called ideological classes). Moreover, it was clear that academic youth wanted to use the freedom to involve themselves with an independent organization. It was also assumed that the restructured university would function in a free and unhampered manner – without pressure from police and secret services officers, without limits imposed by censorship. On this basis, it can be said that the Polish students in 1980–1981 created a serious program for the reform of universities and the restoration of Poland.