Historia kół gospodyń wiejskich - między emancypacją a kolonizacją wsi

Ustawa z dnia 9 listopada 2018 roku o kołach gospodyń wiejskich wprowadziła trzecią formę prawną tych organizacji, co spowodowało powrót do dyskusji na temat roli kół oraz ideologicznych założeń ich powstawania i działalności. Artykuł prezentuje, jak ruch kół gospodyń wiejskich rozwijał się w Polsce oraz jakie pełnił funkcje przez ponad stulecie. Bazując na analizie literatury obejmującej okres od powstania pierwszych kół do współczesności, autor podejmuje próbę udowodnienia, że ruch ten, wbrew popularnym poglądom i opiniom, był niejednorodny i cechowała go duża różnorodność. Wskazuje także próby wykorzystania kół do celów politycznych, swoistej „kolonizacji wsi”, co – zdaniem autora – nigdy nie zakończyło się pełnym sukcesem. Świadczą o tym zawsze silnie obecne w ruchach kół gospodyń wiejskich niezależne, autonomiczne inicjatywy, których przykłady można znaleźć w artykule.

The Act of 9 November 2018 on rural housewives’ circles introduced a third legal form for these organisations, which prompted a return to discussions on the role of circles and the ideological principles behind their formation and activities. The paper presents the development and functions of the rural housewives’ circles movement in Poland over the last 100 years. Basing on the analysis of literature covering the period from the establishment of the first circles to the present day, the author attempts to prove that contrary to popular views and opinions, the movement was not homogeneous and was characterised by great diversity. He also identifies the attempts to use the circles for political purposes, for a kind of “colonisation of the villages”, which, according to the author, was never entirely successful. This is evidenced by the ever-present significant, independent, and autonomous initiatives undertaken by the rural housewives’ circles, examples of which are provided for in the paper.