Unia polsko-czechosłowacka i jej zasady ustrojowe jako model systemu bezpieczeństwa kolektywnego

Losy państwa czechosłowackiego z marca 1939 r. i państwa polskiego z września tego roku uświadomiły politykom Polski i Czechosłowacji konieczność podjęcia próby stworzenia systemu obrony kolektywnej, który w rzeczywistości powojennej skutecznie ochroniłby je przed atakami silniejszych sąsiadów. Mimo istniejących uprzedzeń i bezowocnych wysiłków podejmowanych w okresie międzywojennym czescy i słowaccy politycy podjęli sondażowe kontakty z polskim rządem emigracyjnym już w początkach października 1939 r. Z uwagi jednak na brak jednolitej reprezentacji politycznej państwa czechosłowackiego wobec aliantów wzajemne spotkania mogły się ograniczać jedynie do wymiany poglądów. Dopiero uznanie Czechosłowackiego Komitetu Narodowego, pod przywództwem Edvarda Beneša, przez Wielką Brytanię i Francję za jedyną reprezentację Republiki Czechosłowackiej stworzyło możliwość podjęcia bardziej konkretnych rozmów. Ich efektem było opracowanie przez Komitet Polityczny Rady Ministrów Zasad Aktu Konstytucyjnego Związku Polski i Czechosłowacji. W dokumencie tym przedstawiono propozycje zasad ustrojowych projektowanej unii, w tym w zakresie obronności. W związku z tym, że w projekcie przewidywano możliwość rozszerzenia projektowanej unii o inne państwa Europy Środkowej, przedstawione regulacje stanowiły projekt modelowych rozwiązań w zakresie stworzenia w tym regionie kontynentu systemu obrony kolektywnej. Tym kwestiom poświęcony jest niniejszy artykuł.

The aggression of Hitler’s Germany and Soviet Russia made the politicians of Poland and Czechoslovakia aware of the need to create a collective security system that would effectively protect them from the attacks of their stronger states after the war. In the beginnings of October 1939, Czech and Slovak politicians started polling contacts with the Polish government in exile. However, due to the lack of a uniform political representation of the Czechoslovak state towards the Allies, the meetings could be limited to an exchange of views. Only the recognition of the Czechoslovak National Committee, led by Edvard Beneš, by Great Britain and France as the only representation of the Czechoslovak Republic created the opportunity for more concrete talks. As a result, the Political Committee of the Council of Ministers developed the Principles of the Constitutional Act of the Union of Poland and Czechoslovakia. In this document, proposals for the principles of the political system of the proposed union were presented, including those in the field of defence. Due to the fact that the project provided for the possibility of extending the proposed union to other Central European states, the presented regulations constituted a project of model solutions for the creation of a collective defence system in this region of the continent. The article is devoted to these issues.