Od „katolickich czerwonych sztandarów” do Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego. Ewolucja pojmowania społeczno-politycznych zadań katolicyzmu w refleksji politycznej Jana Frankowskiego (1912–1976)

One of the most important elements of the political thought of the Polish Catholic activist, Jan Frankowski, was a reflection on the social and economic tasks of Catholicism in the modern world. However, it depended on the volatile political conditions. In the Second Polish Republic, Frankowski, cooperating with the „young conservatives” movement, called for the renewal of the Church and increase in the activity of the laity. They were to replace, in respect of many issues, the listless clergy, seeking and finding the answer to the question regarding the new Catholic thought in the era of atheist totalitarianisms. He, himself, believed that it cannot be found in slogans: corporatism and solidarity, but it should be sought in the creative interpretation of the papal encyclicals in accordance with the „third way” and personalism. However, his thought was rather „against” certain elements than „in support” of other, he tried to pave the way for new ideas.During the Second World War, Frankowski was cooperating with „Unia” Catholic group, but as early as in 1944, he commenced cooperation with communist authorities. Despite the fact that he distanced himself from many aspects of operation of „Dziś i Jutro” group and „PAX” Association, he cooperated with them, trying to, unsuccessfully, adjust the „third way” to the new conditions. In 1956, he left „PAX”. However, he opposed the concept of „nonpartisan democratic left”, causing the split of „Za i Przeciw” weekly group and creating the Christian Social Association. It was, in general, a group with no ideology, based on the cooperation with authorities and the guarantee of basic rights of Church in Poland.Not only did Frankowski not succeed as a creator of great concepts, but he also did not achieved much as a politician with limited ambitions. In 1968, he lost the position of the chairperson of the Christian Social Association. He died 8 years later as an almost completely forgotten activist. This situation resulted also from his decision to discontinue bold ideological reflections.

Jednym z najistotniejszych komponentów myśli politycznej polskiego działacza katolickiego Jana Frankowskiego była jego refleksja nad kwestią stosunku katolicyzmu do społecznych i ekonomicznych problemów współczesności. Dodać należy, że refleksja ta była zmienna i zależna od politycznych uwarunkowań. W okresie międzywojennym Frankowski, związany z ruchem „młodokonserwatystów” wzywał do odnowy Kościoła i zwiększania w nim roli świeckich, którzy powinni zastąpić w wielu sprawach gnuśny kler, szukając nowych dróg katolicyzmu w dobie ateistycznych totalitaryzmów. Nie mogły temu służyć slogany korporacjonizmu i solidaryzmu, ale kreatywna interpretacja encyklik papieskich w duchu „trzeciej drogi” i personalizmu. Frankowski był wówczas przede wszystkim „anty” niż „pro”, starając się przygotować grunt nowym ideom.            Podczas II wojny światowej współpracował z katolicką organizacją „Unia”, ale w 1944 r. zaczął współdziałać z komunistami. Chociaż zdystansowany od wielu koncepcji grupy „Dziś i Jutro” oraz Stowarzyszenia „PAX”, zaangażował się w nie, szukając możliwości realizacji hasła „trzeciej drogi”. W 1956 r. opuścił ruch Bolesława Piaseckiego. Sprzeciwił się jednak koncepcji bezpartyjnej lewicy demokratycznej co doprowadziło do podziału w grupie tygodnika „Za i Przeciw” i powołania Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego. Było ono w zasadzie jałową ideowo grupą, stojącą na gruncie współpracy z władzami i troski o elementarne prawa Kościoła w Polsce.            Frankowski przegrał jako twórca i rzecznik wielkich koncepcji, ale także jako polityk o ograniczonych ambicjach. W 1968 r. utracił stanowisko prezesa Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego. Zmarł osiem lat później w niemal całkowitym zapomnieniu. Było to spowodowane także jego rezygnacją ze śmiałej refleksji ideologicznej.