Bilans wdrożenia ZIT w Polsce − nowego instrumentu finansowania polityki spójności UE

W programowaniu unijnym 2014–2020 został wprowadzony nowy instrument w finansowaniu terytorialnej polityce spójności – ZIT. W literaturze przedmiotu brakuje analiz dotyczących bilansu wykorzystania przez Polskę tego innowacyjnego instrumentu absorpcji funduszy unijnych. Celem artykułu jest ocena implementacji ZIT w Polsce w kontekście systemu pozyskiwania i wydatkowania funduszy unijnych na terytorialną politykę spójności w latach 2014–2020. Analizy zostały przeprowadzone w normatywnym ujęciu ekonomii z wykorzystaniem danych wtórnych dotyczących funduszy unijnych w ramach regionalnych programów operacyjnych. Z przeprowadzonych badań wynika, iż choć implementacja ZIT w Polsce przyniosła zamierzony efekt w postaci spełnienia warunków do pozyskania funduszy unijnych na zintegrowane inwestycje terytorialne, to jednak szansa  ta nie została w pełni wykorzystana ze względu na brak tradycji współpracy pomiędzy JST poza miejskimi obszarami funkcjonalnymi. Natomiast implementacja ZIT w Polsce w zakresie wydatkowania funduszy unijnych wskazuje na niebezpieczeństwo oceny efektów ZIT przez pryzmat kontraktacji czy certyfikacji funduszy unijnych, co z kolei nie jest zgodne z założeniami koncepcyjnymi Komisji Europejskiej w odniesieniu do tego instrumentu. Okres programowania unijnego 2014–2020 nie został zatem w pełni wykorzystany przez polskich beneficjentów na przygotowanie się do nowych zasad absorbcji funduszy unijnej w ramach regionalnej polityki spójności.

EU planning for the years 2014–2020 introduced a new instrument for financing territorial cohesion policy – namely Integrated Territorial Investments (ITI). There is a notable lack of analyses concerning the evaluation of Poland’s use of this innovative instrument for the uptake of EU funds. The aim of the article is to evaluate the implementation of ITI in Poland in the context of the system of obtaining and spending EU funds for the territorial cohesion policy in the years 2014−2020. The analyses were carried out in a normative economic perspective using secondary data on EU funds within the framework of regional operational programs. The research shows that the implementation of ITI in Poland has had the intended effect of meeting the conditions for obtaining EU funds for integrated territorial investments. However, this opportunity was not fully exploited due to the lack of tradition of cooperation between local government units other than in urban functional areas. Furthermore, the implementation of ITI in Poland indicates the danger of evaluating the effects of ITI in the context of contracting or certification of EU funds, which is not in line with the European Commission’s guidelines for this instrument. Thus, the 2014–2020 period was not fully used by Polish beneficiaries to prepare for the new rules for receiving EU funds under the regional cohesion policy.