Dyrektorzy i sekretarze. Relacje kierowników przedsiębiorstw z regionalnymi władzami PZPR w okresie boomu inwestycyjnego (1971–1974)

Artykuł dotyczy relacji pomiędzy dyrektorami przedsiębiorstw a nadzorującymi ich komitetami wojewódzkimi PZPR w latach 1971–1974. Badanie opiera się na analizie dokumentów czterech komitetów wojewódzkich PZPR (katowickiego, warszawskiego, lubelskiego i Komitetu Warszawskiego). Wychodząc z założeń teorii agencji, zdefiniowano główne problemy i koszty występujące w stosunkach pomiędzy sekretarzami komitetów wojewódzkich i dyrektorami w kontekście relacji pryncypał – agent. Na podstawie analizy zebranego materiału źródłowego autorzy przedstawiają metody wykorzystywane przez dyrektorów przy wyjaśnieniach dotyczących problemów z realizacją projektów inwestycyjnych. Wskazują m.in. na manipulacje informacjami, działania ukryte oraz uwiarygodniające dyrektorów przedsiębiorstw. Autorzy konkludują, że dyrektorzy przedsiębiorstw ponosili znaczące koszty, aby przedstawić swoje działania jako pełne zaangażowanie na rzecz wykonania zleconych im inwestycji oraz planów produkcji. Wzrost liczby realizowanych projektów inwestycyjnych w badanym okresie spowodował wzmożenie tego typu zachowań.

The paper discusses the relations between directors of enterprises and supervising provincial committees of the Polish United Workers’ Party in the years 1971–1974. The issue in question is studied on the basis of documents from four provincial committees of the Polish United Workers’ Party (Katowickie Province, Warszawskie Province, Lubelskie Province, and the City of Warsaw). Using the agency theory, the authors distinguish the main problems and costs arising in the relations between secretaries of provincial committees and directors in the context of the principal–agent relationship. The analysis of the assembled source material allows the authors to define the methods used by the directors when explaining difficulties in implementing investment projects. Among these are manipulating data, covert operations, and actions aimed at giving themselves credibility. The authors conclude that the directors took great pains to present themselves as fully committed to meeting the goals in their assigned projects and production plans. The increase of investment projects developed in the discussed period led to intensification of such strategies on the part of enterprise directors.