Psychologiczne uwarunkowania wychowania moralnego dzieci w młodszym wieku szkolnym

Celem artykułu jest usystematyzowanie teoretycznych i empirycznych danych, dotyczących psychologicznych uwarunkowań wychowania moralności dzieci w młodszym wieku szkolnym. Zakłada się, że moralność ujawnia się w sytuacjach, gdy należy uwzględniać potrzeby i prawa drugiego człowieka, i występuje jako system samoregulacji dokonania wyboru między zachowaniem moralnie pożądanym a zachowaniem przekraczającym normę moralną. Każdy etap rozwoju dziecka został scharakteryzowany specyficznymi społecznymi interakcjami, warunkującymi kształtowanie pewnych struktur samoregulacji moralnej. Nowe warunki życia szkolnego powodują pogłębienie poznania rzeczywistości moralnej oraz wpływają na rozwój tożsamości moralnej. Zgodnie z wymienionymi właściwościami rozwoju moralności zostały wyodrębnione merytoryczne aspekty całościowego procesu wychowania w młodszym wieku szkolnym. Po pierwsze są to oddziaływania skierowane na kształcenie każdego z wydzielonych elementów systemu samoregulacji moralnej (wiedza moralna, tożsamość moralna, oceny moralne, empatia i in.). Druga kategoria oddziaływań odnosi się do realnych sytuacji, gdy dziecko jest podmiotem lub przedmiotem czynności moralnych. Właściwości sytuacji o charakterze moralnym uwarunkują cele wychowawcze oraz system oddziaływań skierowane na wspieranie rozwoju moralności dzieci.

The aim of the article is to systematize theoretical and empirical data concerning psychological determinants of children moral education at primary school age. It is assumed that morality appears in situations when one should take into account needs and rights of another person and acts as a system of self-regulation to choose between morally desirable behavior and behavior beyond moral norm. Each stage of child’s development has been characterized by specific social interactions, determined formation of certain structures of moral self-regulation. New school life conditions cause deepening of moral reality learning and influence moral identity development. According to the mentioned features of morality development, substantive aspects of the overall process of upbringing at a primary school age were identified. First of all, impacts directed at the separate elements of moral self-regulation system formation (moral knowledge, moral identity, moral assessments, empathy and others). Second, czostajategory of interactions refers to real situations when child is a subject or object of moral activities. Features of moral situation determine educational goals and system of influences aimed at supporting children’s morality development.