Jak niemiecki Marienkirche stał się polską Katedrą Wniebowzięcia NMP w świetle akt z zasobu Archiwum Państwowego w Gorzowie Wielkopolskim

Celem artykułu jest prześledzenie procesu powstania w Gorzowie stolicy Administratury Apostolskiej Kamieńskiej, Lubuskiej i Prałatury Pilskiej – w latach 1945–1972 faktycznie największej diecezji w kraju. Na proces ten składały się dwa elementy: 1) odgórne decyzje władz Kościoła katolickiego oraz 2) działania lokalnej administracji. Jak wynika z analizy akt znajdujących się w Archiwum Państwowym w Gorzowie Wielkopolskim decyzja władz kościelnych nosiła cechy przypadku. Od połowy sierpnia 1945 r. poszukiwano odpowiedniej siedziby na ulokowania władz diecezji. Naturalnym, największym ośrodkiem na tym terenie był Szczecin. Ten jednak odpadł prawdopodobnie z uwagi na swoje peryferyjne położenie, w dodatku nie gwarantujące pozostania w Polsce. Z drugiej strony ks. Edmund Nowicki trafił przypadkowo do Gorzowa już w sierpniu 1945 r. Był to pierwszy, większy ośrodek miejski na terenie planowanej Administratury. Został tu niezwykle życzliwie przyjęty przez przedstawicieli lokalnej administracji rządowej z Pełnomocnikiem Rządu Florianem Kroenke na czele. W decyzji ulokowania stolicy Administratury w Gorzowie widział on wzmocnienie zabiegów o uczynienie z Gorzowa stolicy Ziemi Lubuskiej. Aby przekonać ks. Nowickiego co do swojego nastawienia, w kościele, który miał się stać katedrą, na koszt miasta wykonano szereg prac remontowych, co doskonale pokazują akta przeanalizowane na potrzeby niniejszego artykułu, które zachowały się w Archiwum Państwowym w Gorzowie Wielkopolskim.

The purpose of this article is to investigate the process of erection in Gorzów the capital of Apostolic Administration of Kamień Pomorski, Lubusz, and Prelature of Piła – in fact the biggest diocese in Poland in the years 1945–1972. This process was composed of two elements: 1) decisions of the higher authorities of the Catholic Church, and 2) activity of the local government. As follows from the analysis of files in the State Archive in Gorzów Wielkopolski, the decision of the Church authorities was accidental. From mid August 1945 they were in search of a suitable seat for the diocese authorities. The natural, biggest centre in this area was Szczecin, but it was rejected, probably because of its peripheral location, and lack of guarantee that it will remain in Poland at that. On the other hand, Rev. Edmund Nowicki came accidentally to Gorzów as early as in August 1945. It was the first bigger town centre in the planned Administration’s territory he came to. He was extremely friendly welcomed by the local government administration headed by the Government Representative Florian Kroenke. In the decision to locate the capital of the Apostolic Administration in Gorzów he saw support to his efforts to make Gorzów capital of the Lubusz Land. To convince Rev. Nowicki of his favourable attitude, he ordered several renovations works in the church that had to become cathedral which were made at the city’s expense. This is perfectly demonstrated in the files preserved in the State Archive in Gorzów Wielkopolski.