Od poetyki tytułu do struktury sensu — o dwóch tytułach jednego opowiadania Vladimira Nabokova

The subject of the analysis in the article is V. Nabokov’s short story Catastrophe which in the proces of authorial translation into English received a new title – Details of a Sunset. Starting from the poetics of the title the following matters were considered: 1. creation of a hero in love – „half-god” Mark endowed with luminous attributes, connecting him with the mythical sphere (Eros, Amor), with the pre-beginning (Eden, the motif of childhood) 2. the category of the „sensitive narrator” – an involved observer of the events; 3. the oneiric sphere present in the short story refering to the myth, connected with the human drive towards higher values, with the eternal desire for happiness; 4. imagery and symbolics of the setting sun. It has been demonstrated that the mode of the sunset description and the alteration of the short story title allowed the author to accentuate axiological dimension of the literary work and thus set the relationship with the reader postulating a particular „elevation” to another level of understanding. Methodological inspirations for the presented considerations were taken from Roland Barthes’ reflections, who by evaluating the word in the discourse points towards its sense-generating function.

Предметом анализа в статье является рассказ В. Набокова Катастрофа (1924), который, в процессе перевода на английский язык самим автором, получил новое заглавие – Details of a Sunset. Исходя из поэтики заглавия, рассмотрению подвергаются следующие вопросы: 1. образ влюбленного героя – «полубога» Марка, наделенного светоносными атрибутами, посредством которых он соотносится со сферой мифа (Эрос, Амур), с праначалом (Эдем, тема детства); 2. категория «чуткого повествователя» – со-чувствующего наблюдателя событий; 3. присутствующая в рассказе онирическая сфера, также связанная с мифом и со стремлением человека к высшим ценностям; 4. метафорика и символика заката солнца. Доказывается, что изменение заглавия рассказа и способ описания заката позволили Набокову акцентировать аксиологический аспект произведения и тем самым установить отношение с читателем, постулируя своеобразный «подъем» на иной уровень понимания. Методологической основой рассуждений становится концепция Ролана Барта, который, оценивая слово в дискурсе, указывает на его смыслообразующую функцию.

Przedmiotem analizy w artykule jest opowiadanie V. Nabokova Katastrofa (1924), które w procesie tłumaczenia na język angielski przez samego autora zyskało nowy tytuł – Details of a Sunset. Wychodząc od poetyki tytułu namysłowi poddano następujące kwestie: 1. kreację zakochanego bohatera – „półboga” Marka obdarzonego świetlistymi atrybutami, wiążącymi go ze sferą mityczną (Eros, Amor), z prapoczątkiem (Eden, motyw dzieciństwa); 2. kategorię „czułego narratora” – zaangażowanego obserwatora wydarzeń; 3. sferę oniryczną obecną w opowiadaniu, odsyłającą do mitu, związaną z dążeniem człowieka ku wyższym wartościom, z odwiecznym pragnieniem szczęścia; 4. metaforykę i symbolikę zachodzącego słońca. Wykazano, że sposób deskrypcji zachodu słońca oraz zmiana tytułu opowiadania pozwoliły pisarzowi zaakcentować aksjologiczny wymiar utworu i tym samym ustalić relację z czytelnikiem, postulując swoiste „wzniesienie się” na inny poziom rozumienia. Inspiracje metodologiczne dla prezentowanych rozważań czerpiemy z refleksji Rolanda Barthesa, który wartościując słowo w dyskursie wskazuje na jego sensotwórczą funkcję.