"Ludzie bezdomni" Stefana Żeromskiego jako prefiguracja współczesnej powieści ekologicznej

W artykule podjęto próbę odczytania powieści Żeromskiego jako zapowiedzi współczesnej powieści ekologicznej. Zielone czytanie twórczości pisarza kieruje uwagę czytelników na pozaludzkie formy życia, wprowadzając alternatywną optykę opisu rzeczywistości. Historia Tomasza Judyma splata się z historią świata przyrody. Wędrując po Paryżu, Warszawie, Cisy i Zagłębiu bohater dostrzega symptomy świadczące o postępującej degradacji środowiska naturalnego. Jako jeden z nielicznych bohaterów dostrzega destrukcyjny wpływ przemysłu na środowisko naturalne. Judym odchodzi od perspektywy antropocentrycznej na rzecz biocentrycznej,  co czyni go bardziej wrażliwym na cierpienie innych, rozumianych tu jako nieludzkich mieszkańców Ziemi. Natura jest samoregulującym się żywym organizmem, potężnym żywiołem, którego kontemplacja może zarówno zachwycać, jak i przerażać. Ludzie bezdomni antycypują współczesne myślenie ekologiczne, które domaga się racjonalnego wykorzystania dóbr ziemskich.

This article attempts to read Żeromski's novel as a prefiguration of a contemporary ecological novel. The green reading of the writer's work redirects readers' attention towards non-human forms of life, introducing alternative optics for describing reality. The story of Tomasz Judym is tangled with the history of the natural world. While wandering around Paris, Warsaw, Cisy and Zagłębie, the protagonist notices the symptoms which prove the progressive degradation of the natural environment. As one of the few protagonists, he sees the destructive impact of industry on the natural environment. Judym is abandoning the anthropocentric perspective in favour of the biocentric one, making him more sensitive to the suffering of others, understood here as non-human inhabitants of the Earth. Nature is a self-regulating living organism, a powerful element whose contemplation can both delight and frighten. Ludzie bezdomni anticipates contemporary ecological thinking, which calls for rational use of earthly goods.