The influence of urban design standards on services accessibility shown as a case study comparison of Nowa Huta and Ruczaj neighbourhoods

An important element of any residential complex is accessibility to various services. Restriction of this accessibility affects the quality of residents’ life. Furthermore, it causes negative side effects i.e. traffic intensification. Unfortunately, as an outcome of the Polish systemic change of 1989, centrally-driven urban design standards that controlled appropriate rules were abolished. Those rules were instead left to local authorities and private development. Currently, the only tool allowing local authorities to control specific residential complexes' functional structure is the local zoning plans. Since their beginnings, they have not yet been introduced to vast areas in the country. In this paper, the author compares the results of a central, holistic urban design to almost unrestricted freedom of a private sector. For this purpose, two residential complexes developed during different political and economical conditions were chosen. The first one is Nowa Huta, built as a model socialist city. The whole complex was carefully designed by a team of urbanists and architects, inspired not only by Eastern but also Western Block's examples. On the contrary, the second one, a Cracovian neighbourhood named Ruczaj was brought to life only by a private sector, only restricted by decisions on land development and management conditions. Neither a central programme nor plan was created for this area. The study compares the accessibility of basic educational facilities (nurseries, kindergartens, primary schools) considering them essential. Firstly their numbers were compared, showing significant disproportions between two neighbourhoods. For Ruczaj a significant deficiency of such facilities was observed. The next step taken was a comparison of pedestrian accessibility. To achieve that, areas of walking distance were determined. 500 m for schools and kindergartens and 1000 m for nurseries. That even more highlighted the previously observed difference. Of course for all of the analyses, current spatial and demographic conditions were taken into consideration. Based on the research done in the paper, the author shows the positive influence of a well run centrally driven, spatial policy of a city on the services accessibility. As a consequence, the author is willing to support postulates demanding new centrally driven urban design standards.

Ważnym elementem każdego zespołu mieszkaniowego jest dostępność do różnorodnych usług. Ograniczenie tej dostępności wpływa na jakość życia mieszkańców. Niesie za sobą negatywne skutki takie jak chociażby zintensyfikowany ruch samochodowy. Niestety w wyniku przemian ustrojowych zrezygnowano z odgórnie określonych normatywów urbanistycznych określających tego typu parametry. Pozostawiono w tej dziedzinie dużą autonomię samorządom i prywatnym inwestorom. Aktualnie jedynym narzędziem pozwalającym wpływać władzom lokalnym na strukturę funkcjonalną poszczególnych zespołów są miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, które w dalszym ciągu nie pokrywają sporych obszarów. Autor artykułu postanowił porównać skutki odgórnego, holistycznego planowania przestrzennego z niemal całkowitą swobodą inwestycyjną prywatnych podmiotów. W tym celu zdecydował się na porównanie dwóch zespołów mieszkaniowych powstałych w odmiennych uwarunkowaniach polityczno-ekonomicznych. Pierwszym jest Nowa Huta zbudowana w okresie komunizmu jako wzorcowe miasto socjalistyczne. Cały zespół został starannie zaprojektowany przez architektów i urbanistów czerpiących wzorce nie tylko z bloku państw socjalistycznych, ale także z Zachodu. Drugim badanym przypadkiem był krakowski Ruczaj, wznoszony przez prywatnych inwestorów jedynie na podstawie decyzji o warunkach zabudowy. Nie posiada on odgórnie narzuconego programu czy planu. W badaniu tym porównano dostępność do placówek edukacyjno-oświatowych (żłobków, przedszkoli i szkół podstawowych) jako tych najbardziej podstawowych. Najpierw porównano ich liczbę, co ukazało znaczące dysproporcje między badanymi zespołami. Na Ruczaju stwierdzono znaczące niedobory tego typu obiektów. W dalszym etapie porównano obszary dostępności pieszej do tych placówek. W tym celu wyznaczono obszary dostępności pieszej o rzeczywistej długości dojścia nieprzekraczającej 500 m dla szkół i przedszkoli oraz 1000 m dla żłobków. Badanie to dodatkowo uwypukliło dysproporcje między analizowanymi zespołami. Oczywiście analizy i porównania były prowadzone z uwzględnieniem aktualnych uwarunkowań przestrzennych i demograficznych tych obszarów. Na podstawie przeprowadzonych badań autor wskazuje pozytywny wpływ odgórnej, dobrze prowadzonej polityki przestrzennej miasta na dostępność do usług. Dlatego też na podstawie prezentowanych badań przychyla się do postulatów domagających się wyznaczenia nowych, ogólnokrajowych standardów urbanistycznych.