Imiesłowy bierne w staropolskich apokryfach. Prolegomena do dalszych badań

Artykuł ma na celu rozpoznanie literatury przedmiotu, wstępne odniesienie wiedzy ogólnej do materiału apokryficznego i wskazanie dalszych kierunków badań sposobów funkcjonowania imiesłowów biernych w tekstach staropolskich apokryfów Nowego Testamentu. Przedstawiono budowę imiesłowów biernych oraz zwrócono szczególną uwagę na zanik opozycji między imiesłowami biernymi czasu teraźniejszego i przeszłego, niemal całkowity zanik formacji na -m- oraz zmianę wartości kategorii strony (znaczenie bierne imiesłowów czynnych oraz czynne biernych) i aspektu (znaczenie dokonane imiesłowów zbudowanych na tematach czasowników niedokonanych i odwrotnie). Wstępne rozpoznanie materiału apokryficznego pod kątem funkcji składniowych imiesłowów biernych pokazało, że w odmianie prostej (rzeczownikowej) pełnią one w pierwszej kolejności funkcję ośrodków predykacji – bądź to samodzielnie, bądź jako orzeczniki w orzeczeniu imiennym, natomiast w odmianie złożonej prymarnie pełnią funkcję atrybutu, wtórnie zaś – podmiotu lub dopełnienia. Poruszono także temat prawdopodobnej genezy form bezosobowych (tzw. bezosobników) jako kontynuantów mianownika liczby pojedynczej rodzaju nijakiego imiesłowów biernych w odmianie prostej. Zapowiedziano szczegółowe badania ilościowo-jakościowe także z uwzględnieniem metody statystycznej, gdy zrealizowany zostanie kolejny etap grantu – anotacja gramatyczna.

The aim of this article is the reconnaissance of the literature of the subject, preliminary reference of the general knowledge to the apocryphic material, and indicating further line of research into the ways of functioning of the passive participles in the texts of the Old Polish Apocrypha of the New Testament. The construction of the passive participles was described, and particular attention was paid to disappearance of the opposition between the passive participles of the present and past tense, to nearly complete disappearance of the word formations with -m-, as well as to the change of the value of the category of voice (passive meaning of the active participles and active meaning of the passive ones) and grammatical aspect (perfective meaning of the participles build on the stems of the imperfective verbs, and vice versa). The preliminary reconnaissance of the syntactic functions of the passive participles in the apocryphic material demonstrated that in the simple (noun) inflection they perform primarily the function of centres of predication – autonomously or as predicatives in substantive predicates, while in the complex inflection primarily perform a function of an attribute, and secondarily that of a subject or complement. The issue was also raised of probable origin of the impersonal verb forms (or impersonals) as continuants of the nominative singular neuter passive participles in the simple inflection. Detailed quantitative and qualitative study was announced, also with the use of a statistical method, after subsequent stage of the grant – grammatical annotation – is realized.