Interpunkcja w tłumaczeniu. Polski myślnik w przekładzie na język włoski

Przekład interpunkcji jako osobne i wymagające zadanie tłumacza jest kwestią niedocenianą zarówno przez nauczających warsztatu, jak i przez badaczy. Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na istotę problemu, a także wskazanie i opisanie technik stosowanych w tłumaczeniu na język włoski polskich kontekstów wymagających użycia myślnika (wł. lineetta). Jako znak, którego zastosowania znacząco różnią się w obu badanych językach, myślnik pozwala dostrzec konteksty wymagające kontrastywnego zestawienia dwóch norm przestankowania. Materiał językowy poddany analizie obejmował zbiór reportaży Mariusza Szczygła Nie ma opublikowany w 2018 przez wydawnictwo Dowody na Istnienie oraz włoskie wydanie tomu w przekładzie Marzeny Borejczuk –  Quello che non c’è (Nottetempo, 2021). Analiza ilościowa przykładów wyekscerpowanych z polsko-włoskiego korpusu wykazała znaczną przewagę użyć myślnika w języku polskim (znak pojawił się ponad dziesięciokrotnie częściej w polskiej części materiału). Analiza jakościowa pozwoliła wyodrębnić zastosowane w przekładzie techniki: rozwiązania polegające na odwołaniu się do innych znaków interpunkcyjnych (przecinka, dwukropka i wielokropka), modyfikacje na poziomie leksyki (uzupełnienie tekstu o informacje, których nośnikiem jest w polszczyźnie myślnik) i składni (wprowadzenie dodatkowych podziałów syntaktycznych, zmiana szyku zdania). Przeprowadzona analiza i płynące z niej wnioski mogą być podstawą do dalszych badań kontrastywnych nad interpunkcją, a także przyczynkiem do uzupełnienia dydaktyki języków obcych o zagadnienia związane z przestankowaniem.

Punctuation as an important and challenging part of translation process is a neglected area of interest both in teaching and academic research. The purpose of the present study was therefore to draw attention to its importance and to identify and describe techniques that have been employed in translation of Polish dash to Italian. As the uses of dash (myślnik in Polish and lineetta in Italian) in both languages differ significantly, a proper translation requires not only an in-depth interpretation of the text structures, but also a contrastive analysis of punctuation norms in both languages in question. The linguistic data analysed in this study derived from a collection of reports by Mariusz Szczygieł published in the book Nie ma (Dowody na Istnienie, 2018) and its Italian translation by Marzena Borejczuk Quello che non c’è (Nottetempo, 2021). The topic was investigated by using a combination of both quantitative and qualitative research approaches. Quantitative analysis reveals that the use of dash in Polish is significantly more frequent than in Italian (frequency of dash in Polish text is higher than in Italian by a factor of 10). Qualitative analysis highlighted several techniques applied to translate Polish structures which involve the use of dash: substitution by a different punctuation mark (mainly by comma, colon or ellipsis); lexical modifications (in order to clarify or complete the meaning); reorganization of syntactic structure (including changing syntactic sequences and word order). The findings of the study may be useful both to promote contrastive analysis of punctuation and to develop practical approaches to teaching and learning punctuation of foreign languages.