O implikacjach sformułowania art. 196 Kodeksu karnego w kategorii uczuć religijnych

Zastosowanie pojęcia „uczuć religijnych” w art. 196 Kodeksu karnego, penalizującego ich obrazę, może wydawać się krokiem w kierunku społecznego kompromisu, łączącego światopoglądową neutralność państwa z ochroną imaginarium religijnego przez prawo. Tym samym sformułowanie to mogłoby być zręcznym rozwiązaniem legislacyjnym służącym koncyliacji i spójności społecznej. Niniejszy artykuł ma za cel omówienie negatywnych konsekwencji sformułowania art. 196 Kodeksu karnego w kategorii „uczuć religijnych”. Skupienie się na negatywnych implikacjach obecności tej frazy w prawie służyć ma pokazaniu, iż nie spełnia ona pokładanych w niej oczekiwań: nastręcza trudności interpretacyjnych, brakuje jej cech dobrego prawa, jest daleka od realizmu psychologicznego oraz dzieli i polaryzuje społeczeństwo zamiast je spajać. Pokazuję, w jaki sposób problemy te wynikają właśnie z przyjęcia kategorii uczuć religijnych. W pierwszej części artykułu identyfikuję i omawiam konsekwencje wynikające z takiego sformułowania dla dogmatyki prawa. Druga część pracy poświęcona jest implikacjom tej frazy na gruncie teorii prawa, w kontekście postulatów jurysprudencji. Trzecia część analizuje skutki sformułowania w dyskursie publicznym i szerszej sferze społecznej, przyjmując perspektywę ekspresyjnej funkcji prawa. Tekst przynosi nowe spojrzenie na zagrożenia wnoszone do prawa przez przyjmowaną frazeologię oraz na specyfikę odwołań do emocjonalności w dyskursie prawnym, jednocześnie oferując sugestie potencjalnych rozwiązań.

Article 196 of the Polish penal code penalizes the offence of ‘religious feelings’. This may be seen as an attempt to protect religion without making it an official state matter, positing it as injuries to individual citizen’s psyche. This article investigates the negative consequences of framing art. 196 in terms of religious feelings, both in the doctrine, and for the theory of law and wider social functioning of legal provisions. I attempt to show how this regulation is faulty and does not satisfy the hopes which motivated passing it. The phrase ‘religious feelings’ results in many interpretative difficulties as well as conflicts which defy the conciliatory intent behind it. The article notes the broader impact of the regulation and attempts to situate this impact in the context of the theory of law. It looks into how the psychological dimension of the regulation brings confusion and defies knowledge about emotions. Finally, it analyzes the broad social consequences of the usage of this phrase in law, using the perspective of the law’s expressive function to diagnose its influence on society. The article’s central focus is on the categories that law uses and its implications both in strictly legal sphere and in public life. This allows for a new approach to the dangers of careless legal phrasing, as well as to the problems of using references to emotions in law. The texts offers tentative suggestions of reform of the law in question.