Theoretical and Methodological Considerations on Raison d’État

The concept of raison d’état (reason of state) is very popular in Poland, and it will apparently remain relevant as long as the Polish state exists. The idea is commonly used in official statements by politicians, political journalism, and in various government documents. Raison d’état is an ambiguous concept, which results from simplified and often popular opinions on what is and what is not the raison d’état. Conceptual chaos, intuitive judgments and notions appear to be the reason why political scientists are discouraged from systematized and in-depth studies on this political category. The paper is divided into three parts. The first part discusses definitions of raison d’état and the accompanying problems. The second one deals with the theoretical aspect covering the subjective, objective, temporal and spatial scopes of the concept. Two new definitions of raison d’état were mentioned which diminish the importance of the nation-state at the expense of international organizations. The third part presents methodological approaches in studies on raison d’état understood in two ways: as a system of vital interests of the state and as a category of political thought.

Rację stanu rozumiemy jako system egzystencjalnych interesów państwowych realizowanych w sposób bezkompromisowy, co do których powinien istnieć konsensus głównych sił politycznych w danym państwie. Może ona być również traktowana jako osobna wartość lub kategoria myśli politycznej, wokół której budowane są wizje państwa obejmujące politykę wewnętrzną oraz międzynarodową. Analizując teoretyczne i metodologiczne aspekty racji stanu, należy stwierdzić, że cechuje ją niejasność definicyjna, duża pojemność treściowa, czasowa zmienność, trudności w określeniu katalogu interesów państwowych składających się na rację stanu, oraz różnorakie podejścia teoretyczne i metodologiczne. Wszystko to odstręcza badaczy od zajmowania się tą kategorią. Paradoksalnie owa wielowymiarowość i wieloaspektowość, połączona z polską specyfiką pojmowania raison d’état, może stanowić o jej atrakcyjności badawczej. Ciekawa z punktu widzenia teorii racji stanu jest jej współczesna ewolucja w kierunku ponadnarodowej raison d’état. Nieuniknione procesy globalizacji oraz działanie międzynarodowych i ponadnarodowych organizacji i instytucji prowadzą do uniwersalizacji racji stanu. W toku owej ewolucji zmienia się sposób rozumienia takich pojęć jak suwerenność czy bezpieczeństwo państwa (nieodzownych składników racji stanu). Suwerenność zastępowana jest przez pojęcie podmiotowości, a bezpieczeństwo nabiera coraz to nowego zakresu przedmiotowego.