Restrukturyzacja miejskiego transportu zbiorowego w Polsce. Od monopolu do…monopolu?

Procesy restrukturyzacji miejskiego transportu zbiorowegow Polsce skłaniają do podsumowania ich rezultatów. Władze samorządowe dążąc do wzrostu efektywności i jakości komunikacji miejskiej podjęły na początku lat 90-tych ub. wieku zróżnicowane działania w zakresie wyboru form i kształtowania rynku tego transportu. Przeprowadzone powszechnie na początku lat 90. przekształcenia przedsiębiorstw komunikacji miejskiej poprzez powoływanie zakładów budżetowych, były przykładem wymuszania przez przepisy prawa nieracjonalnych, z punktu widzenia zasad długookresowego funkcjonowania przedsiębiorstw, rozwiązań organizacyjnych. Oddziaływanie prawa na wprowadzanie nieefektywnych rozwiązań organizacyjno-zarządczych miało także miejsce w kolejnych latach. O ile wybór form organizacyjnych dla jednostek transportu zbiorowego był często zdeterminowany przez prawo, o tyle stosunek władz samorządowych do deregulacji często kształtował się pod wpływem czynników zewnętrznych (oddziaływanie związków zawodowych przewoźników, wpływ uwarunkowań politycznych), bez uwzględniania praw wynikających z teorii ekonomii. W rezultacie w wielu miastach w Polsce nie osiągnięto w ramach procesu restrukturyzacji takich efektów, jakie byłyby możliwe, gdyby nie zabrakło determinacji i konsekwencji w przekształcaniu rynku usług transportu zbiorowego. W artykule przedstawiono przebieg procesów restrukturyzacji od prób likwidacji monopolu do konkurencji regulowanej. Oceniono także uwarunkowania, które w obecnych realiach prawnych mogą, prowadzić do powtórnej monopolizacji przewozów w miejskim transporcie zbiorowym.

Restructuring of public transport in Poland allows to summarize its results. Local authorities, seeking to improve the efficiency and quality of public transport have taken different actions in the choice of form and shape range of the public transport market. By setting up budgetary establishments in the early 90-ies of XX century, transformation of the public transport companies was an example of forcing organizational solutions by irrational law from long-term business functioning point of view. Similar effects took place in the following years. While the choice of organizational forms of public transport companies was often determined by the law, the attitude of local authorities toward deregulations often was under the influence of external factors, for example the impact of public transport unions as well as political conditions, excluding the rights following the theory of economics As a result, many cities in Poland has not achieved the outcoming effects of the restucturization process, which would have been possible if it was not for lack of determination and consistency in the transformation of public transport market. The article presents the restructurization processes from elimination of monopoly to regulated competition. Conditions in which terms of the current legislation could lead to the re-monopolization have been evaluated.