Alternatywne metody hierarchizacji postulatów przewozowych oraz wyniki ich zastosowania w polskich miastach

Artykuł przedstawia wyniki dwóch projektów badawczych, dotyczących hierarchizacji postulatów przewozowych. W pierwszym z nich dokonano porównania klasycznego podejścia, polegającego na pytaniu pasażerów wprost o znaczenie poszczególnych postulatów z uporządkowaną regresją logistyczną, szukającą zależności pomiędzy satysfakcją ogólną, a satysfakcją z jakości cząstkowych. W drugim zestawiono uporządkowaną regresję logistyczną z wielomianową regresją logistyczną, opartą o model deklarowanego wyboru. Dodatkowo dokonano kilku prób modyfikacji tradycyjnego zestawu postulatów przewozowych. Z punktu widzenia metodologicznego, uporządkowana regresja logistyczna jest metodą umożliwiającą łatwe i szybkie diagnozowanie słabych oraz mocnych stron systemów transportowych, często nawet w oparciu o dane zastane. Natomiast wielomianowa regresja logistyczna wymaga znacznie bardziej skomplikowanych wywiadów, jednakże dostarcza bardzo użytecznych danych o decyzjach konsumenckich oraz umożliwia wycenę poszczególnych atrybutów jakościowych, takich jak np. pojedyncza przesiadka, czy określony poziom wyposażenia pojazdu. Metoda ta pozwala również na skuteczną ocenę jakości konkretnego przewoźnika, czy typu taboru. Wyniki badań wskazują, że zmiana metody doprowadza do zwiększenia znaczenia niskiej ceny i krótkiego czasu przejazdu, które w większości dotychczasowych badań miały drugorzędne znacznie. Przeprowadzone pilotaże wskazały także na dużą rolę takich aspektów związanych z komfortem podróży, jak: czystość, komfort termiczny, jakość pracy kierowców oraz wyposażenie pojazdów. Czynniki te nie były dotychczas traktowane jako samodzielne postulaty przewozowe, tymczasem warto je uwzględniać również przy klasycznej metodzie hierarchizacji potrzeb przewozowych.

The paper presents results of two research projects, aiming to prioritise quality attributes of urban public transport. The first project aims to compare the classic approach (i.e. direct assessment of the importance by passengers) with ordered logit model. The second one uses ordered and multinomial (based on stated choice experiments) logit models. Additionally, the traditional set of quality attributes has been redeveloped. From the methodological point of view, ordered logit modelling is a method that enables easy diagnosis of strengths and weaknesses of a transport system, often basing on an already collected dataset. Multinomial logit modelling requires more complicated data collection, but provides more complex data on customers’ choices and enables valuation of quality attributes. This method offers also effective assessment of a given operator or vehicle’s type. The conducted research shows, that the change of research method increases the importance of low price and short journey time, as well as such comfort attributes, as cleanless, thermal comfort, quality of drivers’ work and vehicles’ equipment, which haven’t been considered as independent quality attributes yet.