Ocena miejskiego transportu publicznego w Krakowie i Oświęcimiu przez osoby starsze i niepełnosprawne

System transportowy to jeden z kluczowych czynników determinujących rozwój gospodarczy, ekonomiczny, społeczny współczesnych miast, przed którymi stawia się cel: zapewnienia dogodnego powiązania pomiędzy obszarami różnej struktury funkcjonalnej tj. zapewnienie wysokiego komfortu oraz krótkiego czasu podróży, przy zminimalizowanym oddziaływaniu na środowisko naturalne. Warto jednak zadać sobie pytanie, czy takie wykreowanie systemu transportowego jest możliwe, czy nie powoduje wykluczenia niektórych grup społecznych, czy jest w stanie zaspokoić potrzeby wszystkich użytkowników? Przed tym dylematem staje coraz więcej współczesnych planistów i inżynierów transportu. Według wielu publikacji naukowych odpowiedzią jest projektowanie uniwersalne, a więc kształtowanie przestrzeni publicznych i systemu transportowego ze świadomością zróżnicowania zbiorowości ludzkiej pod względem płci, wieku, sprawności fizycznej czy stanu zdrowia. Najbardziej narażone na wykluczenie społeczne są osoby starsze powyżej 60 roku życia oraz niepełnosprawni posiadający różnego rodzaju dysfunkcje psychiczne, fizyczne i sensoryczne. Zbiorowość ta napotyka w życiu codziennym wiele barier architektonicznych, transportowych, które uniemożliwiają im swobodne przemieszczanie się, a tym samym ograniczają ich dostęp do edukacji, zatrudnienia czy kultury. W artykule zdefiniowano pojęcie osób starszych i niepełnosprawnych, przedstawiono najczęściej napotykane bariery w zakresie systemu transportowego w miastach. Istotnym elementem artykułu są wyniki badań ankietowych przeprowadzonych w Oświęcimiu i Krakowie dotyczących oceny funkcjonowania transportu publicznego i jego dostosowania do osób starszych i niepełnosprawnych. Uzyskane wyniki i wnioski z badań stanowić mogą inspiracje dla innych miast, które chcą stworzyć system transportowy dostosowany do potrzeb analizowanej grupy.

The public transport system is one of the key factors determining the economic and social development of modern cities, faced with the goal of providing convenient connections between different areas of the functional structure, i.e. ensuring high comfort and short travel time, while minimizing environmental impact. However, it is worth asking: is creating such a transport system possible, does it exclude certain social groups, and is it capable of satisfying the needs of all users? More and more modern planners and transportation engineers are facing this dilemma. According to many scientific publications, universal design is the answer, hence shaping public spaces and the transport systems with awareness of the diversity of the human collectivity in terms of sex, age, physical ability and health condition. Elderly people above 60 years of age and the disabled, who have various types of mental, physical and sensory dysfunctions, are at the greatest risk of social exclusion. These groups of people encounter many architectural and transportation barriers in their daily lives that make it impossible for them to move freely, thus limiting their access to education, employment and culture. This article defines the concepts of elderly and disabled people and presents the barriers most frequently encountered in city transport systems. The results of the survey studies conducted in Oświęcim and Kraków concerning assessment of public transport and its adaptation to elderly and disabled people are a significant part of this article. Results and conclusions obtained from studies can be an inspiration for other cities that want to create a transport system adapted to the needs of the analyzed group.