De la mesure de la misére au Moyen Âge ou de la misére á la mesure

Stałość, z jaką literatura średniowieczna przedstawia nędzę w sensie utraty takich warunków życia, które uchodzą za ideał, przesłania istotną ewolucję. Stan nędzy był najpierw uważany za niezrozumiałą i nieuleczlną - chyba że się trafił nie mający sobie równego wybawca - anomalię, którą szacowano miarą pozycji i krwi; dopatrywano się w nim rozdźwięku między warunkami bytowymi a statusem społecznym określanym jako naturalny i dziedziczny. Z czasem stan nędzy stał się rozdźwiękiem między przymiotami osobistymi a ich uznaniem. Dał on więc jednostce poczucie odpowiedzialności. Ta jednak okazała się ciężkim i bolesnym brzemieniem, stanowiącym cenę za wolność i możliwość decydowania wespół z Bogiem o życiu i świecie, które teraz postrzegano w ustawicznym stawaniu się i tworzeniu. Ewolucja pojęcia nędzy ukazuje również ewolucję koncepcji szczęścia, zmierzającej do idei trwałości statusu społecznego, w której prawo krwi i jego przejawy pozostają niezmiennie i nieskazitelnie powiązane, do nadziei osiągnięcia pogodnego bezruchu, i w której przywileje każdej jednostki i jej prawdziwe pragnienia znajdują się podczas życia, podczas jej życia, w doskonałej i zadowalającej harmonii.