The Middle Miocene (Badenian) gypsum sequence was investigated by means of facies analysis on the Miechów Upland in the environs of Racławice, about 40 km northeast of Cracow. The region lies at the northwestern margin of the Carpathian Foredeep and has been omitted in detailed investigations until now. Five gypsum facies were distinguished: giant gypsum intergrowths, grass-like gypsum, palisade gypsum, sabre gypsum and microcrystalline gypsum. Except for the palisade gypsum, the other facies were described from the adjacent Nida area. The vertical arrangement of the facies is generally the same along entire northern margin of the Carpathian Foredeep. The studied sequence is reduced in thickness (up to 30 m) in comparison to the Nida area (up to 50 m). The lower part of the section, composed of the giant gypsum intergrowths and grass-like gypsum, is distinctively reduced. It is often replaced by a thin layer of palisade gypsum. The microcrystalline gypsum and the sabre gypsum are the most common facies. The giant gypsum intergrowths and the grass-like gypsum occur in the northern part of the Racławice area, while the palisade gypsum dominates in the southern part. The gypsum basin of the Miechów Upland developed in a similar way as the basin of the Nida area, but was shallower and its brines underwent more often dilution. The basin-floor morphology probably showed a variety of features.read in the deeper waters of the northwestern Proto-Caribbean basin.
Badeńskie osady ewaporatowe zapadliska przedkarpackiego wzbudzają coraz większe zainteresowanie dzięki rozwojowi analizy facjalnej. Utwory gipsowe Wyżyny Miechowskiej w południowej Polsce były omijane w dotychczasowych szczegółowych analizach ze względu na brak dużych odsłonięć w tym rejonie. W niniejszej pracy przedstawione są pierwsze wyniki analizy facjalnej gipsów okolic Racławic w południowej częoeci Wyżyny Miechowskiej, 40 km na północny-wschód od Krakowa (Fig. 1). W pracy porównano profil gipsowy badanego obszaru z dobrze rozpoznanym profilem gipsów nadnidziańskich. Osady ewaporatowe Wyżyny Miechowskiej są podoecielone przez utwory dolnego lub środkowego badenu, do których należą piaski heterosteginowe oraz warstwy baranowskie (Fig. 2; Krach, 1947; Radwański, 1968). Gipsy mogą również leżeć bezpośrednio na górnokredowym podłożu (Radwański, 1968). Osady ewaporatowe są przykryte przez utwory górnego badenu lub sarmatu lub przez utwory czwartorzędowe (Osmólski, 1972; Woiński, 1991). Badaniami objęto 10 następujących odsłonięć: Kowary, Małoszów, Pałecznica, Podgaje, Głupczów, Racławice-źródło, Racławice-góra Widnica, Kooeciejów, Kowalówka i Działoszyce (Fig. 3). Wyróżnionych zostało pięć facji gipsowych: gipsy szklicowe, gipsy trawiaste, gipsy palisadowe, gipsy szablaste i gipsy mikrokrystaliczne (sensu Bąbel, 1999a, oprócz gipsów palisadowych). Gipsy szklicowe i trawiaste występują na badanym obszarze jedynie w postaci niewielkich bloków i rumoszy (Głupczów, Kooeciejów, Kowalówka, Działoszyce) dlatego nie zostały one dokładnie scharakteryzowane. Gipsy palisadowe, gipsy szablaste i gipsy mikrokrystaliczne są odsłonięte stosunkowo dobrze (Fig. 4). Gipsy palisadowe, po raz pierwszy opisane szczegółowo w niniejszej pracy, a stwierdzone już przez Bąbla (1987, Pl. 7, Fig. 2; 1990, Phot. 3-5, 16) są zbudowane z kryształów gipsu osiągających do 0.7 m długości, podobnych do kryształów szklicowych (Fig. 5). Kryształy palisadowe mają kształt zbliżony do prostopadłościanów i nie tworzą zrostów. Częste są ślady rozpuszczania. Gipsy palisadowe tworzyły się w podobnych warunkach jak gipsy szklicowe (Bąbel, 1999a; Kasprzyk, 1999; Peryt, 1996). Narastały one na dnie płytkiego basenu ewaporatowego w postaci zwartych pokryw. Krystalizacja gipsu była często przerywana epizodami dopływu wysłodzonych wód, które częściowo rozpuszczały powsta ły gips. Gipsy szablaste zbudowane są z długich, zakrzywionych kryształów gipsu, przypominających szable (Fig. 6; Bąbel, 1999a; Kasprzyk, 1999; Peryt, 1996 etc.). Warstwa gipsów szablastych dzieli się na dwie części, dolną i górną, o różnym wykształceniu. W dolnej części przestrzenie pomiędzy kryształami szablastymi (do 0,5 m długości) wypełnione są przez chaotycznie ułożone, drobne kryształy o pałeczkowatym pokroju. Struktura ta przypomina gipsy szkieletowe sensu Kasprzyk (1993). W górnej części przestrzenie pomiędzy kryształami szablastymi (do 1,18 m długooeci) wypełnia gips mikrokrystaliczny. Sedymentacja gipsów szablastych przebiegała identycznie jak na Ponidziu (Bąbel, 1999a; Kasprzyk 1993, 1999). Kryształy narastały na dnie basenu w solance o rozwarstwieniu gęstościowym. Pod koniec sedymentacji zasolenie wzrosło na tyle, iż doszło do krystalizacji gipsu w toni wodnej. Gipsy mikrokrystaliczne są zbudowane z bardzo drobnych kryształów gipsu (do 0,05 mm, Kwiatkowski, 1972; Niemczyk, 1988; Kubica, 1992; Bąbel, 1999a). Najczęstszymi strukturami sedymentacyjnymi są: płaska laminacja, laminacja falista, powierzchnie rozmycia, brekcje, mikrouskoki i mikrofałdy (Fig. 7). Ślady po kryształach halitu występują rzadko. Gipsy mikrokrystaliczne powstały z osadzenia na dnie basenu kryształów wytrąconych w toni wodnej lub redeponowanych (Pawlikowski, 1982; Bąbel, 1999a; Kasprzyk, 1999). Do nasycenia solanki względem halitu dochodziło epizodycznie. Gipsy mikrokrystaliczne zostały częściowo diagenetycznie przekształcone w gipsy porfiroblastyczne (Bąbel, 1992). Gipsy szablaste i mikrokrystaliczne są najbardziej rozprzestrzenione i występują na całym badanym obszarze (Fig. 8). Gipsy palisadowe dominują na południu badanego terenu, pomiędzy Kowarami i Głupczowem, podczas gdy gipsy szklicowe i trawiaste występują głównie na północ od Głupczowa (Fig. 8). Pionowa sukcesja gipsów Wyżyny Miechowskiej jest stała, identyczna jak w całym północnym obrzeżeniu zapadliska przedkarpackiego (Fig. 9). Całkowita miąższooeć sekwencji gipsów rzadko osiąga 30 m, czyli jest o ok. 20 m mniejsza niż na Ponidziu (Fig. 10). Szczególnie zredukowana jest dolna część profilu obejmująca gipsy szklicowe i trawiaste, które często zastąpione są jedną cienką warstwą gipsów palisadowych (Fig. 10). Przebieg sedymentacji gipsów nie odbiegał znacząco od sedymentacji gipsów Ponidzia. Basen Wyżyny Miechowskiej był prawdopodobnie płytszy i miał bardzo urozmaiconą morfologię dna. Często dochodziło również do rozcieńczania wód basenu przez wody z lądu.
