Od ceremoniału papieskiego do ceremoniału biskupiego. Wpływ renesansowej Cappella Papale na liturgiczny rytm życia stolic biskupich

Głównym źródłem i podstawą liturgii pontyfikalnych jest Pontyfikał (Pontificale Romanum) i Ceremoniał Biskupi (Caeremoniale Episcoporum). O ile pierwszy z nich jest pełnoprawną księgą liturgiczną, o tyle drugi jest księgą opisującą jedynie ceremonie (dla liturgii całego roku liturgicznego) oraz elementy etykiety obowiązującej na dawnych dworach biskupich, katedrach i kolegiatach, opisując niejako ich życie codzienne (od wyboru biskupa, przez obchody roku kościelnego, po szczegółowe funkcje ministrów). Ceremoniał Biskupi, wydany po raz pierwszy w 1600 roku (na polecenie ojców Soboru Trydenckiego), jest w istocie – jak podkreślają badacze i znawcy liturgii – ceremoniałem papieskim (Caeremoniale Romanum lub Caeremoniale Apostolicum) dostosowanym do realiów katedry biskupiej. Ceremoniał ten był dziełem tzw. wielkich mistrzów ceremonii papieskich (Agostino Piccolomini, Joannes Burchard, Paride Grassi). Okazuje się, że liturgia rzymska (zwłaszcza w jej formie pontyfikalnej, ale także w wymiarze parafialnym), przynajmniej w jej kształcie do początku drugiej połowy XX wieku, została skodyfikowana w ceremoniale papieskim, rozprzestrzeniając się na cały świat katolicki.

The main source and basis of the pontifical liturgies is the Pontifical (Pontificale Romanum) and the Ceremonial of Bishops (Caeremoniale Episcoporum). While the former is a fully-fledged liturgical book, the latter is a book describing only the ceremonies (for the liturgy of the whole liturgical year) and the elements of the etiquette observed at former bishops’ courts, cathedrals and collegiates, describing in a way their daily life (from the election of the bishop, through the celebrations of the church year, to the detailed functions of ministers). The Ceremonial of Bishops, published for the first time in 1600 (by order of the Fathers of the Council of Trent), is in fact, as researchers and experts in liturgy point out, a Papal Ceremonial (Caeremoniale Romanum or Caeremoniale Apostolicum) adapted to the realities of the cathedral. This ceremony was the work of the so-called great masters of papal ceremonies (Agostino Piccolomini, Joannes Burchard, Paride Grassi). It turns out that the Roman liturgy (especially in its pontifical form, but also in its parish dimension), at least in its form until the beginning of the second half of the 20th century, was codified in the papal ceremonial, spreading throughout the Catholic world.