„Das Fräulein von Scuderi“ von E.T.A Hoffmann – zum Verhältnis zwischen Realem und Dämonischem

In der Novelle Das Fräulein von Scuderi von E.T.A. Hoffmann, die nur beim ersten  Blick ein eindimensionales Werk zu sein scheint, wird das Postulat der Duplizität der dargestellten Welt realisiert, indem der Autor rationale und phantastische Elemente miteinander konfrontiert. Die Handlung der Novelle spielt sich in Paris ab, wo zur Zeit viele geheimnisvolle Morde passieren, deren Opfer durch einen Dolchstich mitten ins Herz getötet werden. Alle Morde sind sich sehr ähnlich: die Opfer sind adelige Männer, die auf dem Weg zu ihren Geliebten die Juwelen mit sich tragen und jeweils dieses Schmuckes spurlos beraubt werden. Die Analyse der Novelle wurde im Hinblick auf die Problematik der Duplizität der dargestellten Welt durchgeführt. Gemäß der romantischen Philosophie der Kunst erscheinen hier alle rationalen und irrationalen Elemente fragwürdig, so dass der Leser nicht im Stande ist, festzustellen, welche der Seiten einen Absolutheitsanspruch verdient. Die Verbindung der Alltagswelt mit der unheimlichen Welt ist in Bezug auf den Goldschmied René Cardillac am besten greifbar, dessen eine bis zur Besessenheit gehende Faszination durch eigene Kunst ihn zum harmlosen Sonderling in der großen Stadt Paris macht. Er steht als der Fremde im bürgerlichen Leben, verstanden von niemand, an der Schwelle zum Wahnsinn. Automatisch entsteht hier die Frage, ob Cardillac, der wahrscheinlich schon in der pränatalen Phase ein Trauma erlebt hatte, überhaupt an den von ihm verübten Morden schuld sein kann? Sind seine Gräueltaten mit dem bösen Stern und den dämonischen Kräften zu rechtfertigen, die der geniale Künstler nicht erkennen und beeinflussen kann?

W noweli Panna de Scudery E.T.A. Hoffmanna, będącej tylko pozornie utworem jednowymiarowym, autor realizuje postulat dwudzielności świata przedstawionego, polegający na zestawieniu ze sobą elementów racjonalnych i fantastycznych. Fabuła utworu zdominowana jest przez tajemnicę dotyczącą mającej miejsce w Paryżu zagadkowej serii morderstw, których ofiary uśmiercane są poprzez pchnięcie sztyletem prosto w serce. Wszystkie morderstwa są popełniane według tej samej zasady: ofiarami są zawsze mężczyźni pochodzenia szlacheckiego, będący w drodze do ich ukochanych i podążający z prezentem w postaci biżuterii. We wszystkich przypadkach klejnoty znikają bez śladu. Analiza świata przedstawionego została przeprowadzona pod kątem hermeneutyki dualizmu. Zgodnie z romantyczną filozofią twórczości elementy racjonale i irracjonalne w utworze podawane są w wątpliwość, co dezorientuje w sposób znaczący czytelnika, niepotrafiącego przyznać żadnemu z przedstawianych światów niezaprzeczalnej racji bytu. Konfrontacja świata codzienności ze światem niesamowitości najdobitniej wyrażona jest w postaci złotnika René Cardillaca, który to, zafascynowany własną sztuką, ogarnięty niezrozumiałą żądzą posiadania wytworzonej przez siebie biżuterii, ukrywa się w społeczności Paryża za fasadą nieszkodliwego dziwaka. Wyobcowany z życia mieszczańskiego wielkiego miasta, przez nikogo nierozumiany, znajduje się na granicy szaleństwa. Automatycznie narzuca się tu pytanie, czy Cardillac, który najwyraźniej przeżył traumę już w fazie prenatalnej, jest winien wszystkich popełnionych przez siebie morderstw? Czy można usprawiedliwić straszne zbrodnie nieszczęśliwego genialnego artysty działaniem złej gwiazdy, na którą on nie ma żadnego wpływu? Czy jest to może działanie mocy szatańskich, z których szaleniec zdaje sobie sprawę?