O czym nie mówi Matka Polka. Zbylut Grzywacz kontra mit

Artykuł prezentuje twórczość Zbyluta Grzywacza w kontekście dużej pośmiertnej wystawy jego dzieł w Muzeum narodowym w Krakowie w 2009 r. Przedmiotem analizy są obrazy z lat 70. i 80. XX w. przedstawiające kobiety przez brutalnie szczere traktowanie materii ciał, bez akademickiej idealizacji. Destrukcji formy odpowiada dekonstrukcja mitu Matki Polki. Dzieje się to zarówno przez zmianę pozycji społecznej bohaterek, którym Grzywacz powierza rolę strażniczek tradycji jak i przez ich ograniczenia mentalne oraz moralną degradację. Malarz posługuję się ironią, grającą znajomością tradycji pokazywania ciała w akcie akademickim (co neguje), we flamandzkiej sztuce przedstawiania rozpłatanego mięsa zwierząt (wraz z refleksją Rembrandta ) oraz holbeinowskiej tradycji pośmiertnego rozkładu (Chrystus w Grobie). Jednym z głównych motywów obrazów Grzywacza jest samotność, szczególnie wyrazista w przedstawieniach symbolicznie nagich postaci wśród obojętnych ulicznych przechodniów. Matka Polka - tu nie należy do żadnej wspólnoty. Dosadność i obrazowa materialność przykrywa jakieś „pęknięcie” w świecie przedstawionym, wewnątrz trudnej dziś do ogarnięcia mnogości obrazów Grzywacza. Za tą tarczą pierwszoplanowej opowieści, jak można sądzić ze szkicowników znajduje się jeszcze jakiś „świat nieprzedstawiony”, świat, w którym autor nieustannie opowiada nam o swoim bólu istnienia bez znieczulenia groteską.

The article presents the art of Zbylut Grzywacz in the context of his post-mortem exhibition in the Cracow National Museum in 2009. The subjects of the analysis are his paintings from the years 70’s and 80’s of the 20th century, presenting women through a simple rough treatment of human body form, without an academic idealization. The destruction of the form conforms to the deconstruction of the myth of a Polish Mother. It is due to the change of a social position of the heroines, who are given by Grzywacz the roles of the guardians of tradition, as well as to their mental and moral degradation. The artist uses an irony in showing his knowledge of the tradition of showing a human body in an academic nude (what he denies), in a Flemish art of showing torn animal meat (with the Rembrand’s reflection) and the Holbeinish tradition of the post-mortem decay (Christ in His Grave). One of the main themes in Grzywacz’s paintings is the loneliness, specially distinct in a representation of symbolically naked persons among insensible pedestrians. The Polish Mother – here doesn’t belong to any society. The explicitness and the picturesque materiality covers a certain “crack” in the world presented inside the hard to comprehend nowadays multitude of Grzywacz’s paintings. Behind the cover of the foreground tale, as one could think on the basis of the sketchbooks, there is a kind of an “unpresented world”, in which the author incessantly tells us about the pain of his existence with no anaesthetization by grotesque.