Bombardowania powietrzne w okresie II wojny światowej w świetle prawa międzynarodowego: problem ataku na Wieluń 1 września 1939 roku

Lotnictwo wojskowe w okresie Wielkiej Wojny unaoczniło kręgom polityczno-wojskowym wielkie znaczenie sił powietrznych w przyszłych konfliktach zbrojnych. Podkreślano, że statki powietrzne są zdolne do przenoszenia ładunków wybuchowych i mogą razić cele odległe o kilkaset kilometrów od frontu, wprowadzając możliwość atakowania przeciwnika na jego dalekim zapleczu w skali nieznanej w historii wojen. Jednocześnie rozwój lotnictwa wojskowego wywoływał obawy o granice dopuszczalnego zniszczenia i skutecznej ochrony ludności cywilnej przed bombardowaniami powietrznymi. Tworzenie ograniczeń w doborze metod i środków walki jest misją międzynarodowego prawa humanitarnego (do 1949 r. nazywanego częściej prawem wojny – ius in bello). Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie rozwoju reżimu prawnego odnoszącego się do zjawiska bombardowań powietrznych, począwszy od przepisów uchwalonych podczas konferencji pokojowych w Hadze w 1899 i 1907 r. oraz próby kompleksowego unormowania wojny powietrznej w okresie międzywojennym. Następnie artykuł ocenia adekwatność istniejącej siatki normatywnej względem rzeczywistości pola walki i dramatycznego obrazu bombardowań powietrznych w okresie II wojny światowej, ze szczególnym uwzględnieniem sprawy bombardowania Wielunia 1 września 1939 r.

The use of military aviation during the Great War alerted both political and military circles to the great importance that air power would have in future armed conflicts. It emphasized that aircraft were capable of carrying explosives and could strike targets several hundred kilometers away from the front, which afforded the opportunity to attack the enemy in its distant hinterland on a scale that was hitherto unknown in the history of military conflict. At the same time, the development of military aviation raised concerns about the limits of acceptable destruction and the effective protection of civilians from air bombardments. Creating limitations concerning the methods and means of combat was the main mission of international humanitarian law (until 1949 more often called the law of war – ius in bello). The aim of this article is to present the development of legal structures relating to the phenomenon of air bombing, starting with the regulations adopted during the Peace Conferences in The Hague in 1899 and 1907 and the attempts to comprehensively regulate air war in the interwar period. The article also assesses the adequacy of the existing normative network in relation to battlefield reality and the dramatic images of air bombings during World War II, with particular emphasis being placed on the bombing of Wieluń on 1 September 1939.

Военная авиация во время Великой войны заставила политические и военные круги осознать огромное значение военно-воздушных сил в будущих вооруженных конфликтах. В тот период подчеркивалось, что самолеты способны перевозить взрывчатку и могут поражать цели в нескольких сотнях километров от фронта, что дает возможность атаковать противника в его самых отдален ных внутренних районах в масштабах, неизвестных доселе в истории войн. В то же время развитие военной авиации вызвало опасения по поводу пределов допустимого разрушения и эффективной защиты гражданского населения от воздушных бомбардировок. Создание ограничений в выборе методов и средств ведения боя – это задача международного гуманитарного права (до 1949 г. чаще называлось правом войны – ius in bello). Цель данной статьи – представить развитие законодательной базы, относящейся к феномену воздушных бомбардировок (начиная с законов, принятых во время мирных конференций в Гааге в 1899 и 1907 г.) и попыток всестороннего регулирования воздушной войны в межвоенный период. Кроме того, в статье оценивается соответствие существующей нормативной сети с точки зрения действительности поля боя и драматической картины воздушных бомбардировок во время Второй мировой войны, с особым акцентом на бомбардировку Велюня 1 сентября 1939 г.