Narrative as Expiative Fantasy in Ian McEwan’s Atonement

Artykuł podejmuje analizę autotematycznej powieści Iana McEwana Atonement [Pokuta] z wykorzystaniem aparatu pojęciowego zapożyczonego z teorii psychoanalitycznej Jacques’a Lacana. McEwan nadaje swojej książce formę „powieści w powieści” napisanej przez Briony Tallis, starzejącą się pisarkę, chcącą odpokutować za popełniony w dzieciństwie błąd, który zmarnował życie jej siostry Cecylii oraz ukochanego siostry – Robbiego. Z myślą o pozyskaniu współczucia czytelnika, Briony przedstawia swoją własną postać w wieku 13 lat jako idealistyczne i niewinne dziecko, pozbawione ojcowskiego autorytetu i sterowane przez nieświadome struktury Porządku Symbolicznego. Cechujący dziewczynkę upór w dążeniu do porządku i sprawowania kontroli nad otaczającą ją rzeczywistością jest przejawem jej narcystycznej osobowości, która, jak twierdzi Freud, jest przymiotem każdego pisarza. Artykuł analizuje proces budowania przez Briony misternej fantazji ekspiacyjnej, która pozwala jej stworzyć nie tylko odpowiednią scenę spektaklu pokuty, ale umożliwia również wyznaczenie koordynatów własnego pragnienia jako artysty-pisarza.

The paper endeavours to analyse Ian McEwan’s self-reflexive novel with the theoretical apparatus provided by the psychoanalytic theory of Jacques Lacan. McEwan designs his novel as a fictitious narrative written by Briony Tallis, an aging novelist who wishes to atone for the childhood blunder that ruined the lives of her sister, Cecilia, and her sister’s beloved, Robbie. In order to gain reader’s sympathy, Briony describes her thirteen-year-old self as an idealistic and innocent child, deprived of paternal guidance, governed by the unconscious structures of the Symbolic Order. The girl’s compulsive craving for order and for control of the reality around her is linked to her narcissistic constitution, which, as Freud suggests, proves an important quality in the creative writing process. The paper follows Briony’s efforts to devise an elaborate expiative fantasy which allows her not only to create the appropriate mise-en-scène of personal atonement, but also to establish the coordinates of her desire to achieve some purpose through her writing.