Listy Marka Celiusza Rufusa o „zemście doskonałej” (Cic. Fam. 8, 12-17)

Epistulae ad familiares Marka Tulliusza Cycerona zawierają nie tylko listy wielkiego oratora do przyjaciół i znajomych, ale także korespondencję, którą otrzymywał. W szesnastu księgach zbioru znajduje się siedemnaście tekstów, pisanych przez Marka Celiusza Rufusa – ucznia i przyjaciela Arpinaty. Listy Celiusza pochodzą z lat 51-48, a więc m.in. z okresu, gdy Cyceron przebywał jako namiestnik w Cylicji. Były uczeń i czynny polityk donosił starszemu koledze o tym, co się dzieje w Rzymie, co planują politycy, informował o polityce międzynarodowej. Nie wahał się też dzielić z żądnym wieści Cyceronem zwykłymi plotkami. Artykuł bada jeden z problemów poruszanych w korespondencji Celiusza, a mianowicie jego niefortunne uwikłanie się w czynności procesowe Appiusza Klaudiusza Pulchra, oskarżonego w 50 r. przez przyszłego zięcia Cycerona – Publiusza Korneliusza Dolabellę. Celiusz, który chciał pożyczyć od Appiusza pieniądze, usiłował zaangażować w jego obronę Cycerona i za to oczekiwał wdzięczności. Okazało się jednak, że nie tylko pieniędzy nie otrzymał, ale jeszcze dał pretekst Appiuszowi do zemsty za swoje wcześniejsze działania (kompromitacja Klodii Metelli – siostry Appiusza, poparcie Tytusa Anniusza Milona – zabójcy Publiusza Klodiusza, uniemożliwienie zdobycia auguratu przyjacielowi Appiusza – Lucjuszowi Domicjuszowi Ahenobarbusowi). Gdy Celiusz rozpoczynał kunsztowną intrygę, spodziewał się, że jako pośrednik między patrycjuszem a Cyceronem, odniesie wymierną materialnie korzyść bez zbędnego wysiłku. Jednak szybko sam znalazł się w niebezpieczeństwie. Appiusz zaaranżował bowiem oskarżenie młodego ekwity na podstawie groźnie brzmiącej lex Scantinia i tylko sprawowanie przez niego urzędu edyla kurulnego uniemożliwiło postawienie go przed sądem. W następnym, 49 r., Celiusz już jako homo privatus nie mógł liczyć na ochronę prawną i zdecydował się poszukać opieki w obozie Gajusza Juliusza Cezara, przywódcy stronnictwa walczącego z optymatami, do których zaliczał się Appiusz. Związanie z popularami nie tylko bardzo dotknęło Cycerona, ale także odsłoniło konformizm i oportunizm samego Marka i przyczyniło się do powstania negatywnej opinii historyków o tym skądinąd najzdolniejszym uczniu Arpinaty.

Epistulae ad Familiares contains not only letters written by the great orator to his friends and familiars but also received correspondence. There are seventeen letters written by Marcus Caelius Rufus – the pupil and friend of Cicero – in sixteen books of epistulae. Caelius was writing his letters in the period of three years from 51 till 48 BC when Cicero was, among others, a governor in Cilicia, in Asia. The pupil and active politician was giving information to his older colleague about Roman politics and an activity of society. Caelius did not hesitate to relate to ordinary gossips. This paper concentrates on one of the subjects mentioned in Caelius’ letters – his problems with hostility of Appius Claudius Pulcher, the well-known Roman politician. Publius Cornelius Dolabella, future Cicero’s son-in-law, accused Appius of vis. Caelius, who wanted to borrow money from Appius, tried to involve Cicero in Claudius’ defense. The young politician thought that Appius would give him money in token of gratitude. It appeared soon that Caelius did not only receive loan, but also enabled Appius to get a revenge against him. The patrician hated Cicero’s pupil for his prior activity (a discredit of Clodia Metelli, the sister of Appius, an advancement of Titus Annius Milo – the murderer od Appius’ brother – Publius Clodius and a detriment of Lucius Domitius Ahenobarbus – the friend of Appius). Te patrician accused Caelius of immoral behaviour. The Cicero’s pupil avoided accusation only because he was an aedile in this time. In the next year, Caelius, as a private man, had to look for protection in Caius Iulius Caesar camp. Caesar was an enemy of optimates, a party of Appius, Cicero and until quite lately – Caelius. This decision of young politician showed his opportunism and conformity and lead to his death in the next year.