Malczewski i Wiedeń - nowe ustalenia

W niniejszym artykule, oprócz dobrze znanych faktów z życia Jacka Malczewskiego dotyczących jego powiązań z instytucjami sztuki w Wiedniu, przedstawiono również nieznane dotąd materiały archiwalne, w tym: 1. korespondencję pomiędzy artystą a Juliuszem Twardowskim (urzędnikiem ministerialnym) w sprawie dzierżawy pracowni w wiedeńskim Prater (listy zostały napisane w latach 1900-1913 oraz w roku 1925); 2. dokumentację fotograficzną (zdjęcia 19 obiektów, z lat 1890-1911) z wiedeńskiej XXXIX. Ausstellung der Vereinigung Bildender Künstler Österreichs Secession, która zawierała 40 obrazów Malczewskiego oraz rzeźbę Wacława Szymanowskiego Pochód na Wawel. Rękopisy wskazują, że Malczewski posiadał zagranicą tajną pracownię i najpewniej to tam tworzył (było to albo w trakcie jednego długiego okresu, albo też dwóch okresów, trwających kilka lat). Fakt ów stoi w sprzeczności z bezkrytycznymi opiniami, iż Malczewski, będąc patriotą, nie mógł znieść rozłąki z ojczyzną. Fotografie z datami i podpisami uzupełniają informacje z katalogu; pozwalają one na dopasowanie niejednoznacznych tytułów do zdjęć, a tym samym pomagają zidentyfikować obrazy pokazane na wystawie. Niektóre obrazy prezentowane na zdjęciach nie są do dziś znane, dlatego fotografie stanowią cenny materiał ikonograficzny. Dokumenty dowodzą na przykład, że obraz Wiosna. Krajobraz z Tobiaszem (1904) po raz pierwszy pokazano w Wiedniu. Co zaskakujące, syntetyczna forma malarstwa nie została uznana przez wiedeńskich krytyków. Tuż po I wojnie światowej Malczewski napisał list do przewodniczącego Secesji Wiedeńskiej, w którym podkreślał jak niekorzystnym zjawiskiem dla każdego z umęczonych i znękanych narodów była wojna, wyrażając tym samym nadzieję na współpracę w czasach pokoju pomiędzy artystami, którzy nie ulegają wpływom interesów narodowych ani polityki.

The article presents, apart from the well-known facts concerning Malczewski’s connections with institutions and art in Vienna, the unknown archive materials, including: 1. letters exchanged between the artist and Juliusz Twardowski (a ministerial official) regarding the lease of a workshop at the Prater in Vienna (letters were written between 1900-1913 and in 1925); 2. photographic documentation (19 objects from the years 1890-1911) of the XXXIX. Ausstellung der Vereinigung Bildender Künstler Österreichs Secession in Vienna that featured 40 paintings by Malczewski and the sculpture The March To Wawel by Wacław Szymanowski. The manuscripts indicate that Malczewski kept a secret atelier abroad and he most definitely worked there (it was either during one prolonged period, or two periods each lasting a few years). It contradicts the naïve opinions that Malczewski, being a patriot, could not stand separation from his homeland. Photographs with dates and signatures complete the information from the catalogue; they allow for matching the ambiguous titles with photographs, and consequently help to identify the paintings shown at the exhibition. Some paintings presented in the photos are not known today, therefore the photographs constitute valuable iconographic material. The documents prove, for instance, that the Spring. Landscape with Tobias (1904) was presented in Vienna. It is startling that the painting’s synthetic form was not acknowledged by the critics in Vienna. Just after the World War I, Malczewski wrote a letter to the President of the Wiener Secession in which he stated that the war had not been beneficial to any of the martyred and agitated nations and he had hoped for cooperation between the artists in the time of peace that would not be shaped by national interests or politics.