Produktywność pracy w gospodarstwach rolnych w Polsce w zależności od ich wielkości ekonomicznej

Uzasadnienie teoretyczne: Opracowanie dotyczy problematyki produktywności pracy w gospodarstwach rolnych. Produktywność wiąże się z optymalnym wykorzystaniem zasobów gospodarstwa rolnego. Znaczenie badań nad produktywnością pracy wynika z tego, że stanowi ona jeden z warunków rozwoju i poprawy konkurencyjności przedsiębiorstw. Gospodarstwa rolne w Polsce charakteryzują się dużym zróżnicowaniem, stąd zasadne jest prowadzenie analiz ekonomicznych dla bardziej jednorodnych grup.Cel artykułu: Ocena produktywności pracy w gospodarstwach rolnych należących do różnych klas wielkości ekonomicznej.Metody badawcze: Badania zrealizowano na podstawie danych europejskiego systemu zbierania danych rachunkowych z gospodarstw rolnych, tj. FADN. Zakres podmiotowy badań obejmował gospodarstwa rolne w Polsce, zakres czasowy dotyczył lat 2010–2017. W analizie uwzględniono sześć klas wielkości ekonomicznej gospodarstw rolnych, wyodrębnionych w oparciu o wartość produkcji standardowej. Ocenę produktywności pracy przeprowadzono z wykorzystaniem cząstkowych wskaźników produktywności.Główne wnioski: Badania wykazały zależność produktywności pracy od wielkości ekonomicznej gospodarstw rolnych. W klasach od 1 do 5 we wszystkich badanych latach miał miejsce wzrost produktywności wraz z przechodzeniem do coraz wyższej klasy. W gospodarstwach najsilniejszych ekonomicznie produktywność pracy była niższa niż w klasie 5. Należy to tłumaczyć większym udziałem mniej intensywnych upraw w strukturze zasiewów tej grupy gospodarstw. Wykazano, że gospodarstwa najsłabsze ekonomicznie, tj. wytwarzające od 2 do 8 tys. euro produkcji standardowej, osiągały najniższy poziom produktywności pracy. W 2017 r. stanowiła ona zaledwie 23,7% średniego jej poziomu dla całej populacji badanych gospodarstw rolnych. Oznacza to, że siła ekonomiczna gospodarstw determinowała efektywność wykorzystania czynnika pracy. Badania potwierdziły również związek poziomu produktywności pracy z poziomem jej technicznego uzbrojenia. Wskazuje to z jednej strony na potrzebę optymalizacji zasobów pracy w rolnictwie, z drugiej zaś na konieczność procesów modernizacyjnych. Przeprowadzone badania stanowią podstawę do dalszych badań, które powinny uwzględniać większy zakres determinant poprawy efektywności wykorzystania czynnika pracy.

Theoretical background: The paper deals with issues related to labour productivity of farms. Productivity is connected with the optimum utilisation of the farm’s resources. The significance of studies on labour productivity can be attributed to the fact that it is one of the conditions for development and improvement of business competitiveness. Farms in Poland are highly differentiated; hence, economic analyses should be carried out for uniform groups.Purpose of the article: Assessment of labour productivity for farms of different economic size.Research methods: The study was carried out based on data from the European system for collecting accounting data on farms, i.e. FADN. The subjective scope of the study was Polish farms and the time span was 2010–2017. The analysis took into account six classes of economic size based on standard production value. Labour productivity was evaluated using partial productivity indicators.Main findings: The study showed a relationship between labour productivity and economic size of farms. In classes from 1 to 5 over all the analysed years, a growth in productivity was recorded resulting in successive upgrading of the farms to higher classes. The economically strongest farms had lower labour productivity than farms in class 5. This should be attributed to a higher share of less intensive crops in the structure of crops for this group of farms. It was demonstrated that the economically weakest farms, i.e. with standard production ranging from 2 to 8 thousand euro, achieved the lowest level of labour productivity. In 2017, it was only 23.7% of its average level for the whole population of farms covered by the study. This means that the economic power of farms determined effective utilisation of the labour factor. The studies also confirmed a relationship between the level of labour productivity and the level of technical resources. On the one hand, it points to a need for optimising the labour resources in agriculture, while on the other – to the necessity of implementing modernisation processes. The studies provide grounds for further research that should take into account a wider scope of determinants of improvement in the effective utilisation of the labour factor.