Conservation aspects of cast-iron platform shelters on the example of Vistula Pomerania railway stations

Cast-iron shelters were used in the 19th century as cheaper alternatives to large platform halls. Nevertheless, they were aesthetically distinguish-able from later riveted solutions. Because of their durability and continuous utility, they were not the subject of disassembly, as numerous transport infrastructure objects have been in recent decades. This article aims to indicate proper conservation practices during construction works on cast-iron platform shelters. Nowadays, most frequently, they take place during the modernization of railroad stations. As presented in this text, the approach to conservation procedures can be significantly different. The paper investigates technical and architectural solutions of selected instances of cast-iron platform shelters in Vistula Pomerania. Some references to foreign designs are also presented. The analysis of literature and archival documentation of the project, as well as the field studies, enabled us to formulate conclusions – recommendations for the proper procedure in respect of this type of object. Cast-iron platform shelters ought to be preserved as the unique remnant of 19th-century architecture. It is recommended to use an adequately selected material during the works and to restore the artistic qualities of cast-iron structures by restoring their original paintings. The author also refers to the realization of new roofing created in the preserved historical objects’ closest vicinity. Based on the illustrated instances, he recommends efforts to maintain consistency between new or reconstructed structures and authentic 19th-century ones. Simultaneously author emphasizes the necessity of avoiding the obliteration of the distinction between them. He drew attention to the challenges of repairing cast-iron pillars, giving examples of techniques that can be applied.

Żeliwne wiaty były stosowane w XIX w. jako tańsze odpowiedniki wielkich hal peronowych. Mimo to wyróżniały się swoją estetyką na tle późniejszych – nitowanych – rozwiązań. Ze względu na ich trwałość i ciągłą przydatność nie podlegały rozbiórkom jak wiele obiektów techniki transportowej w ostatnich dziesięcioleciach. Celem artykułu jest wskazanie dobrych praktyk konserwatorskich w trakcie prac budowlanych dotyczących żeliwnych wiat peronowych. Współcześnie mają one najczęściej miejsce przy modernizacji dworców kolejowych. Jak przedstawiono w niniejszym tekście, sposób podejścia do zabiegów konserwatorskich może być znacząco różny. W artykule przedstawiono wyniki badań rozwiązań technicznych oraz architektonicznych wybranych przykładów żeliwnych zadaszeń peronowych na terenie Pomorza Nadwiślańskiego. Przedstawiono także nawiązania do realizacji poza granicami Polski. Analiza literatury przedmiotu i archiwalnej dokumentacji projektowej, a także badania terenowe umożliwiły sformułowanie wniosków – rekomendacji dla właściwego postępowania przy tego typu obiektach. Jako unikatowa pozostałość po architekturze XIX w. żeliwne wiaty peronowe powinny być bezwzględnie chronione. W trakcie prac wskazane jest stosowanie odpowiednio dobranego materiału, a także dążenie do przywrócenia żeliwnym wiatom ich walorów artystycznych poprzez odtworzenie pierwotnej kolorystyki. Autor artykułu odnosi się również do realizacji nowych zadaszeń, powstających w bezpośrednim sąsiedztwie zachowanych historycznych obiektów. Bazując na przedstawionych przykładach, rekomenduje dążenie do zachowania spójności nowych lub rekonstruowanych obiektów z autentycznymi realizacjami z XIX w. Jednocześnie podkreśla konieczność dbałości o to, by granica między nimi nie uległa zatarciu. Zwrócił uwagę na trudności, jakie mogą dotyczyć prac naprawczych przy żeliwnych słupach, podając przykłady technik możliwych do zastosowania.