Czynności ludzkie jako obiektywny wymiar badań nauk humanistycznych. Analiza porównawcza koncepcji Kazimierza Twardowskiego i Floriana Znanieckiego

Artykuł jest analizą koncepcji czynności ludzkich dwóch wielkich polskich myślicieli – Kazimierza Twardowskiego i Floriana Znanieckiego. Tekst ma charakter analityczno-syntetyczny z pogranicza historii idei i metodologii. Głównym problemem artykułu jest ukazanie, jakie podejście badawcze w naukach społecznych wynika z koncepcji czynności ludzkich Twardowskiego i Znanieckiego. Prezentują oni odmienne sposoby konceptualizacji czynności ludzkich, które uzupełniają się logicznie i wyznaczają dopełniające się obszary opisu zachowań człowieka. Twardowski dąży do obiektywnego opisu czynności ludzkich jako sytuacji logiczno-semiotycznych zawartych w wytworach człowieka. Taka perspektywa oglądu daje podstawy naukowego ich traktowania, różnego od odkrywania ukrytych, deterministycznych zależności przyczynowo-skutkowych, właściwych dla zjawisk przyrodniczych. W podejściu Znanieckiego czynności traktowane są jako tworzywo kultury, czyli ładu stosunków pomiędzy wszystkimi uzewnętrznianymi ludzkimi doświadczeniami. Stanowi to podstawę humanistycznego rozumienia ludzkich zachowań, które upodobnia się do przyczynowo-skutkowego myślenia w naukach przyrodniczych.

The article is an analysis of the concept of human activities of two great Polish thinkers − Kazimierz Twardowski and Florian Znaniecki. The text is analytical and synthetic in nature, bordering on the history of ideas and methodology. The main problem of the article is to show what research approach in humanities results from the concept of human activities by Twardowski and Znaniecki. They present different ways of conceptualizing human activities, which complement each other logically and define complementary areas of description of human behavior. Twardowski strives to objectively describe human activities as logical and semiotic situations contained in human products. Such a perspective provides the basis for a scientific treatment of them, different from discovering hidden deterministic cause-and-effect relationships specific to natural phenomena. In Znanieckiʼs approach, activities are treated as a material of culture, i.e. an order of relations between all externalized human experiences. This is the basis of a humanistic understanding of human behavior that conforms to cause and effect thinking in the natural sciences.