Modeling of hydrological conditions for the restoration of Przemkowsko-Przecławskie Wetlands

Przekształcenie środowiska naturalnego obszarów mokradeł spowodowało konieczność podjęcia działań na rzecz ich ochrony i renaturyzacji. Szacuje się, że w środkowej i zachodniej części kontynentu europejskiego ponad 80% (Borger, 1992, Smits i in., 2001), a na świecie ponad połowa terenów mokradłowych została osuszona lub przeobrażona w takim stopniu, że przestała pełnić swoje pierwotne funkcje w krajobrazie. Jako obiekt badań wybrano Bagna Przemkowsko-Przecławskie, o łącznej powierzchni równej 3050 ha, położone w południowo-zachodniej Polsce na Dolnym Śląsku. Według przeprowadzanych badań florystycznych (Szlachetka, 2005) zbiorowiska roślinne Bagien Przemkowsko-Przecławskich wykazują obecnie stadia regeneracyjne po długotrwałym odwodnieniu, świadczące o współczesnej degradacji przyrodniczej tego obiektu. W celu odtworzenia walorów środowiska Bagien Przemkowsko-Przecławskich ustanowiono w 1997 roku Przemkowski Park Krajobrazowy, uwzględniając w sposób szczególny ochronę środowiska przyrodniczego w planach gospodarowania wodą oraz w prowadzeniu gospodarki łąkowo-pastwiskowej (Grootjans i in., 2007). Celem oceny możliwości odtworzenia warunków wodnych oraz szaty roślinnej, skonstruowano model przepływu wód podziemnych dla obiektu Bagna Przemkowsko-Przecławskie, wykorzystując program komputerowy MODFLOW. Za jego pomocą symulowano położenie zwierciadła wód gruntowych dla 6-ciu wariantów gospodarowania wodą, opracowanych na podstawie rozpoznania aktualnego stanu siedlisk i elementów sieci wodnej bagien. Obliczenia realizowano z dekadowym krokiem czasowym dla wielolecia 1965–1988. Stany wód gruntowych, obliczone za pomocą modelu, porównywano z przyjętymi kryteriami hydrologicznymi, opisującymi stan uwilgotnienia siedlisk mokradłowych. Kryteria te zawierały wartości progowe charakterystycznych stanów wody, opracowane na podstawie monitoringu siedlisk referencyjnych w dolinie rzeki Biebrzy w północno-wschodniej Polsce. Poszczególne warianty obliczeniowe były zróżnicowane pod względem parametrów pracy urządzeń wodnych, takich jak: wysokości piętrzenia wody przez zastawki i jazy, wydatek przepompowni melioracyjnej oraz przerzut wód powierzchniowych do obszaru renaturyzowanego. Analiza wyników modelowania wykazała, że dla odtworzenia siedlisk bagiennych na obiekcie badań potrzebne jest nie tylko wykorzystanie istniejącego zasilania podziemnego, ale także niezbędne jest doprowadzenie rezerw wód powierzchniowych.