Gladiator - chrześcijanin - Norwid

Starożytny Rzym należy do najważniejszych kulturowych źródeł twórczości C. Norwida. Jednym z symboli antycznej, pogańskiej Romy jest gladiator, który jednak nierzadko funkcjonuje też jako jej antyteza. Celem artykułu jest analiza znaczenia motywu gladiatora w pismach Norwida. W artykule omówione zostały wiersze Spowiedź oraz Spartakus, a także fragmenty innych tekstów, w których Norwid zamieścił parafrazy słynnego okrzyku, którym - według popularnego przekonania - gladiatorowie mieli pozdrawiać cesarza: Ave, Caesar, morituri te salutant. Poeta postrzegał krwawe igrzyska gladiatorskie jako wyraz głębokiego zepsucia i zła Rzymu, a gladiatora zazwyczaj jako ich mimowolnego, heroicznego, osamotnionego aktora, świadomego degradacji moralnej swoich widzów. Figura gladiatora to w pismach Norwida zazwyczaj egzemplum wykorzystywane w refleksji nad takimi, aktualnymi dla autora zagadnieniami, jak rola i status poety w rzeczywistości dziewiętnastowiecznej, postawa chrześcijańska wobec uwarunkowań apostatycznej cywilizacji, a także kluczowa dla tych nawiązań problematyka prawdy. Pod postacią Norwidowego gladiatora kryją się najczęściej poeta, chrześcijanin i siłą rzeczy też sam Norwid, łączący dwa wymienione przymioty.

The ancient Rome belongs to the most important cultural sources of Norwid’s work. The aim of this article is to analyse the significance of the motif of gladiator in the writings of Norwid. The article examines poems Spowiedź [Confession] and Spartakus [Spartacus] and also fragments from other texts in which appear paraphrases of the well-known words that according to the popular opinions were used by gladiators to greet emperor: Ave, Caesar, morituri te salutant. The poet regarded bloody Roman circus games as a sign of deep depravity of the ancient Rome and a gladiator as an involuntary, heroic and lonely actor of them, who was aware of the moral degradation of the spectators. The motif of gladiator often functions in the works by Norwid as an exemplum used by him to speak about such problems of his time as: the role and status of a poet in the 19th century, Christian attitude towards apostatic civilization and the key issue of the truth. Norwid’s gladiator is often a poet, Christian and simultaneously Norwid himself.